Монгол улсын Засгийн газрын өнгөрөгч хуралдаанаар улсын сайн малчин, тэргүүний тариаланч, фермерүүдийг шалгаруулсан байна. Үүнд 70 малчныг “Улсын сайн малчин”, 5 фермерийг “Улсын тэргүүний фермер”, 21 иргэнийг “Улсын тэргүүний тариаланч”, 12 аж ахуйн нэгжийг “Улсын тэргүүний тариаланч хамт олон”-оор шалгаруулжээ.Манай аймгаас Жаргалант сумын малчин Хорхойн Нямжав “Улсын сайн малчин” болсон байна. Мөн Жаргалант сумын ногоочин Ч.Баясгаланцэцэг “Улсын тэргүүний тариаланч”-ын болзол хангажээ. Ажил хөдөлмөрөөрөө бусдаасаа шалгарсан улсын сайн малчин, тэргүүний фермер, тариаланч, тариаланч хамт олонд Засгийн газар, ХХААЯ-ны төлөөлөл энэ сарын 13-нд орон нутагт нь шагнал гардуулах юм. Өнгөрсөн онд хөдөө аж ахуй салбарынхан улсын хэмжээнд 518.7 мянган тн үр тариа, 489.4 мянган тн улаан буудай, 164 мянган тн төмс, 102.2 мянган тн хүнсний ногоо хураан авчээ. Мөн мал сүргийн тоо 52 сая толгойд хүрч, өмнөх оныхоос 6.8 сая толгой буюу 15.1 хувиар өссөн амжилтаар ХYII жарны ялгуусан хэмээх хонин жилийн хаврын тэргүүн сарын шинийн баяраа угтаж байна. “Улсын сайн малчин”, “Улсын тэргүүний малчдын бүлэг”, “Улсын тэргүүний фермер”-т нэр дэвшигчид № Аймаг Сум, багийн нэр Овог нэр Нас хүйс Төрсөн он Ам бүл Малчнаар ажилсан жил Аймгийн сайн малчин болсон он Нэг. “Улсын сайн малчин”-д 1 Архангай Өндөр-Улаан, Донгой баг Ишдоржийн Жамъянсүрэн 46 эр 1969 5 25 2007 2 Өлзийт, Бодонт баг Баасанцэдэнгийн Дэмиднямбуу 41 эр 1974 5 24 2010 3 Хайрхан, Хайрхан баг Дарьсүрэнгийн Лхагваа 74 эр 1941 2 13 2010 4 Хашаат, Цайдам баг Содномын Батмөнх 53 эр 1961 7 34 1999 5 Цэцэрлэг, Хонгорж баг Дарьмаагийн Отгонбаяр 51 эр 1963 7 24 2006 6 Эрдэнэбулган, 3-р баг Батбаатарын Ванданшарав 33 эр 1981 5 21 2012 7 Эрдэнэбулган сум, 6 дугаар баг Гочоогийн Ганбаатар           8 Эрдэнэмандал, Эрдэнэ-Уул баг Банзарын Сандагсүрэн 53 эр 1962 5 31 2002 9 Баян-Өлгий Дэлүүн, 6-р баг Гончигийн Манарбек 40 эр 1974 7 20 2008 10 Толбо, 4-р баг Наресийн Ораз 69 эр 1945 3 50 2011 11 Баянхонгор Баянговь, Залаа баг Гаравын Гэрэлдаш 47 эр 1967 4 21 2011 12 Баянлиг, 1-р баг Дэчигхоролын Гантулга 33 эр 1981 6 17 2010 13 Баян-Овоо, Уранхайрхан баг Батдуламын Ёндон 74 эр 1940 5 58 1998 14 Баян-Өндөр, 1-р баг Балжиннямын Саандар 49 эр 1965 7 26 2010 15 Жаргалант, 2-р баг Жавханы Рагчаасүрэн 64 эр 1950 2 38 2001 16 Булган Гурванбулаг, Агьт баг Нямсүрэнгийн Жамц 38 эр 1976 4 20 2010 17 Орхон, Бүхт баг Намшингийн Баттулга 49 эр 1965 3 30 2009 18 Сайхан, Мануулт баг Жадамбаагийн Дамдинсүрэн 59 эр 1955 5 43 2010 19 Баян-Агт сумын Баянхайрхан баг, Битүүгаагийн        Бат-Эрдэнэ           20 Говь-Алтай Дэлгэр, Баянхонгор баг Пунцагийн Доржсүрэн 61 эр 1953 4 34 2008 21 Есөнбулаг, Рашаант баг Чимэддоржийн Баярбаатар 31 эр 1977 5 19 2010 22 Тонхил, Бүс-Уул баг Батжаргалын Төрмөнх 39 эр 1975 5 22 2010 23 Халиун, Чацран баг Банзрагчийн Мулч 66 эр 1948 4 26 2011 24 Говь-Сүмбэр Баянтал, 2-р баг Цэрэндоржийн Доржсүрэн 36 эр 1978 6 23 2009 25 Дархан-Уул Шарын гол, Санжинт баг Лхагвагийн Цэвээн 57 эр 1956 2 42 2004 26 Дорноговь Айраг, Нард баг Готовын Эрдэнэбулган 34 эр 1979 5 20 2011 27 Хөвсгөл, Элст баг Галсаншадавын Ууганбаяр 38 эр 1976 6 22 2011 28 Дорнод Баян-Уул, Харчулуут баг Батмөнхийн Батболд 59 эр 1955 10 43 1999 29 Булган, 4-р баг Гомбын Оюунсүрэн 49 эр 1965 4 27 2012 30 Сэргэлэн, 4-р баг Чулууны Галиа 61 эр 1953 2 49 2004 31 Чойбалсан, Сүмбэр баг Будын Алтангэрэл 66 эр 1948 3 26 2009 32 Дундговь Дэрэн, 3-р баг Шажингийн Мишигтаяа 71 эр 1943 2 50 2008 33 Дэлгэрцогт, Цахиурт баг Лувсандагвын Эрдэнэбаяр 54 эр 1960 5 36 1990 34 Өлзийт, 2-р баг Долгорын Дашжамц 74 эр 1940 5 53 2010 35 Сайхан-Овоо, 4-р баг Баярсайханы Адъяадорж 40 эр 1974 5 24 2007 36 Сайнцагаан, 4-р баг Базарын Жаргалсайхан 51 эр 1963 2 21 2011 37 Эрдэнэдалай сум, 6-р баг Бавуугийн Цэндбаяр 55 эр 1959 5 34 2011 38 Завхан Их-Уул, Цэцүүх баг Чогсомжавын Далайбат 53 эр 1961 6 32 2009 39 Сантмаргаз, Холбоо баг Ралхжавын Батсүх 61 эр 1953 2 24 2011 40 Тэлмэн, Шургах баг Цэрэндоржийн Агваандаш 66 эр 1948 4 41 1987 41 Идэр сумын Загастай баг Гончигийн Туваандамбий           42 Орхон Жаргалант, Малчин баг Хорхойгийн Нямжав 48 эр 1967 6 24 2010 43 Өвөрхангай Баянгол, 5- баг Цоодолын Батсайхан 49 эр 1966 5 29 2003 44 Баян-Өндөр, 1-р баг Гомбодоржийн Цэрэнпунцаг 42 эр 1972 6 22 2010 45 Бүрд, 1-р баг Сэрээнэндоржийн Пунцаг 60 эр 1954 3 41 2009 46 Нарийнтээл, 4-р баг Чимэддоржийн Дэгддорж 57 эр 1957 4 38 2009 47 Хайрхандулаан, 2-р баг Шадваагийн Дэлгэрдалай 56 эр 1959 5 33 2006 48 Өмнөговь Ноён, Ганзагад баг Цэрэндашийн Цэвээнравдан 53 эр 1961 3 26 2010 49 Номгон, Эмгэнбулаг баг Зундуйгийн Амарсанаа 37 эр 1977 4 20 2010 50 Сэврэй, Хоолт баг Даваагийн Гансүх 41 эр 1973 5 21 2011 51 Сүхбаатар Асгат, Их-Уул баг Баяраагийн Өсөхбаяр 32 эр 1982 5 20 2011 52 Мөнххаан, 2-р баг Дамдингийн Очирпүрэв 39 эр 1975 4 21 2009 53 Наран, Тосонгийнгол баг Өлзиймэндийн Гантулга 61 эр 1953 4 40 2010 54 Халзан, 1-р баг Жамсранжавын Отгонбаатар 39 эр 1975 5 23 2011 55 Сэлэнгэ Жавхлант, 1-р баг Гончигсүрэнгийн Баасанжав 61 эр 1953 6 22 2009 56 Жавхлант, 1-р баг Цэвээний Эрдэнэ 50 эр 1964 3 31 2011 57 Орхонтуул, 2-р баг Ганболдын Даваадорж 48 эр 1966 6 29 2007 58 Орхон сумын Бэлэндалай баг, Лхамзавын Баянмөнх           59 Төв Алтанбулаг, 3- баг Сандагдоржийн Даваасамбуу 45 эр 1969 5 25 2005 60 Баян, 1-р баг Доржпүрэвийн Энхболд 30 эр 1984 5 12 2011 61 Баянжаргалан, 3- баг Чимэд-Очирын Цэрэндаваа 41 эр 1973 4 25 2011 62 Баян-Өнжүүл, 3-р баг Дашдэндэвийн Алтансэлэм 60 эр 1954 6 42 2009 63 Эрдэнэсант, 2-р баг Чимэдийн Галдсандорж 73 эр 1941 2 23 2008 64 Увс Наранбулаг, Хужирт баг Санжийн Гомбо 54 эр 1960 2 39 2011 65 Сагил, Өндөрмод баг Норжингийн Баттөмөр 49 эр 1965 7 27 2009 66 Тэс, Баян-Овоо баг Баатарын Галсанжамц 50 эр 1964 6 28 2011 67 Ховд Буянт, Цагаанбургас баг Должинсүрэнгийн Отгонням 38 эр 1976 7 20 2008 68 Дарви, Баянбулаг баг Рэнцэндоржийн Цэрэндорж 53 эр 1961 4 30 2007 69 Мөст, Баянхайрхан баг Жавзангийн Төмөрөө 65 эр 1949 2 49 2010 70 Үенч, Жаргалан баг Хинатын Бөрбай 43 эр 1971 11 23 2009 71 Хөвсгөл Баянзүрх, 3-р баг Шагдарын Мачуухай 72 эр 1942 5 25 2007 72 Шинэ-Идэр, Баянзүрх баг Алтангэрэлийн Ганболд 57 эр 1957 3 37 2008 73 Хэнтий Батноров, Эрдэнэчандмань баг Дугарын Наранчимэг 57 эр 1957 3 42 1985, 1987, 1990 74 Хэрлэн, 8-р баг Кажаевын Асгалхан 51 эр 1961 3 35 2008 75 Улаанбаатар Баянгол дүүрэг, 12-р хороо Дагвын Гандибазар 64 эр 1950 2 13 2010 Хоёр. “Улсын тэргүүний малчдын бүлэг”-т нэр дэвшигч 1 Төв аймаг,  Алтанбулаг сум, Аргал, 2-р баг “Баян сонгинот” малчдын бүлэг 2004 онд байгуулагдсан, 15 өрхийн  52 гишүүн, 4520 толгой малтай, хагас эрчимжсэн МАА эрхэлдэг, дундын өмчлөл 28,0 сая, жилийн орлого нь 54,0 сая  төгрөг, Туул голын нөхөн сэргээлтэд 1000 ш улиас тарьсан, арьс, шир, ноос, хөөвөр, хялгас, сүү, сүүн бүтээгдэхүүнээр бүтээгдэхүүн хийж борлуулах, аялал жуулчлал эрхлэх,  жуулчин хүлээн авах үйл ажиллгаа явуулдаг, дундын Мал эмнэлгийн үйлчилгээний нэгжтэй, Сумын малгүй өрхүүдэд 800 гаруй мал өгсөн. Гурав. “Улсын тэргүүний фермер”-т нэр дэвшигч: 1 Төв аймаг, Баянчандмань сум, Чандмань баг “МОНЭГГ” ХХК-ийн   “Баян” шувууны аж ахуй 2003 онд 20,0 мянган өндөглөгчтэй шувууны аж ахуй байгуулж одоо  нийт 230,0 мянган өндгөлөгч тахиатай аж ахуй болж өргөжсөн. Одоо 500,0 мянган өндөглөгчийн байртай, жилдээ 19,4 сая ширхэг өндөг үйлдвэрлэж, 110,0 мянган дэгдээхэй бойжуулдаг, жилийн борлуулалтын орлого 2,6 тэр бум төгрөг, 2 Улаанбаатар хот, СХД, 20 дугаар хороо “Зургаан хошуу”  гахайн аж ахуйн эзэн Магсар овогтой Золзаяа Цэвэр Ландресс үүлдрийн гахайн аж ахуйг 2004 оноос эхлэн эрхлэж, одоо үндсэн мэгж 400, бодон 20, нийт 3900 толгой гахайтай, 2014 нд 7100 үржлийн тоорой бойжуулж, жилд нэг мэгжнээс дунджаар 20,2 толгой төл авч, нэг гахайн амьдын жинг 5 сартайд 90,0 кг , нийт жилд 283,0 тн гахайн мах үйолдвэрлэж УБ хотын хэрэгцээнд нийлүүлж байна. Нийт 225,0 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийж жилдээ 55,0 сая төгрөгийн цэвэр ашигтай ажилдаг. 3 Улаанбаатар хот, СХД, 21 дүгээр хороо Шанлав овогтой Батсайхан 52 настай, ХАА-н механикжуулагч мэргэжилтэй, 2005 оноос хар тарлан үүлдрийн хар тарлан үүлдрийн сүүний чиглэлийн фермерийн аж ахуй эрхлэж байгаа. Одоо нийт 110 үхэртэй, жилд нэг үнээнээс  дунджаар 6000 л сүү,  жилдээ 55 үнээнээс 175,0 тн сүү үйлдвэрлэж, 120,0 сая төгрөгийн орлого, 40,0 сая төгрөгийн  цэвэр ашиг олдог. 4 Төв аймаг, Баянчандмань сум, Чандмань баг Фермер Ванчиг овогтой Ганцолмон Фермерийн аж ахуй эрхлээд 6 жил болж байгаа, хар тарлан болог Франц улсаас цэвэр Монтбильярд үүлдрийн үхэр авч үржүүлж байгаа. Одоо нийт 105 толгой үхэр, саалийн 45 үнээтэй, жилдээ дунджаар нэг үнээнээс 6,8 мянган л сүү, нийт 282 тн сүү үйлдвэрлэж, жилд 200,0 сая төгрөгийн орлого, 45,0 сая төгрөгийн цэвэр ашиг олдог. 5 Улаанбаатар хот, БЗД, 13-р хороо Нансал овогтой Оюунаа 58 настай, нягтлан бодогч мэргэжилтэй, Фермерийн аж ахуй эрхлээд 10 жил болж байгаа, сүү-махны чиглэлийн нийт 179 толгой үхэр, саалийн 65 үнээтэй, жилдээ дунджаар нэг үнээнээс 4,5 мянган л сүү, нийт 221,8 тн сүү үйлдвэрлэж, жилд 96,0 сая төгрөгийн орлого, 20,0 сая төгрөгийн цэвэр ашиг олдог. “УЛСЫН ТЭРГҮҮНИЙ ТАРИАЛАНЧ” № Аймаг Сумын нэр Овог нэр Боловсрол, мэргэжил Хүйс Төр-сөн он Тариаланчаар ажилласан жил Аймгийн тэргүүний тариаланч болсон он 1 Баян-Өлгий Алтанцөгц А.Бахытбек Дээд Эр 1987 10 2004 2 Булган Булган Г.Жаргалсайхан Тусгай дунд, Эр 1964 22 2009 3 Говь-Алтай Жаргалан Б.Мөнх-Эрдэнэ Бүрэн дунд Эр 1965 30 2011 4 Дархан-Уул Орхон Ж.Отгонбаатар Бүрэн бус дунд, жолооч Эр 1980 18 2006 5 Дархан-Уул Орхон Б.Үүрцайх Бүрэн бус дунд, жолооч Эр 1980 16 2013   6 Орхон Жаргалант Ч.Баясгаланцэцэг Тусгай дунд, Ногоочин Эм 1962 18 1996 7 Төв Жаргалант О.Бямбадорж Тусгай дунд, Трактор, комбайнч Эр 1962 35 2012 8 Төв Цээл У.Төмөрбаатар Тусгай дунд Трактор, комбайнч Эр 1960 37 2011 9 Төв Борнуур Ц.Дамба Тусгай дунд механикжуулагч Эр 1962 26 2007 10 Төв Угтаалцайдам Н.Энхбат Тусгай дунд, Трактор, комбайнч Эр 1960 32 2012   11 Увс Улаангом Г.Даваа Тусгай дунд Эр 1965 25 2012 12 Увс Тариалан Г.Самбуу Дээд Эр 1951 20 2001 13 Хөвсгөл Тариалан Ж.Баатар Бүрэн дунд Эр 1965 23 2004 14 Ховд Буянт И.Батсүх Тусгай дунд тракторч, комбайнч Эр 1969 23 1999 15 Ховд Буянт Ц.Шинэбаяр Бүрэн дунд, Эр 1973 17 2012 16 Ховд Жаргалант Ч.Дэмбэрэл Тусгай дунд, Ойжуулагч Эм 1965 32 1989 17 Сэлэнгэ Түшиг Б.Алтангэрэл Тусгай дунд,  тракторч, комбайнч Эр 1968 28 2013 18 Сэлэнгэ Түшиг Б.Мөнхжаргал Тусгай дунд, Трактор, комбайнч Эр 1960 34 2004 19 Сэлэнгэ Цагааннуур Т.Гантөмөр Бүрэн бус дунд, Трактор, комбайнч эр 1981 16 2011 20 Сэлэнгэ Орхонтуул Д.Ганхуяг Бүрэн дунд, Трактор, комбайнч эр 1964 29 1986 21 Сэлэнгэ Хушаат О.Баярдалай Бүрэн бус дунд, Тракторчин Эр 1978 16  Тэрээр Орхон аймгийн мал аж ахуйн өвөлжилтийн талаар тоон мэдээлэлдээ, аймгийн 2 сумын хэмжээнд 21 багийн 1070 малчин, мал бүхий иргэд 123 мянган малыг маллаж байна. Үүнд тэмээ 61,  адуу 9.1 мянга, үхэр 18.1 мянга, хонь 51 мянга, ямаа 45 мянган толгой мал өвөлжиж байна гээд өвс хадлан бэлтгэх, базаах ажлууд сайн хангагдсан, цаг ууртай холбоотой онцын хүндрэлгүй тавтай өвөлжиж байгаа тухай хэлсэн. Мөн цасан бүрхүүл нимгэн тогтсон зам даваа хүндрээгүй байна. Аймгийн төв Эрдэнэт хотын хувьд 41 ажил төлөвлөгдсөнөөс 100 хувь хийгдсэн. 13 хоногийн нүүрсний нөөцтэй, дулаахан байгаа учраас инженерийн шугам сүлжээ, эрчим хүч, дэд бүтэц доголдолгүй явж байгаа гэв. Харин тулгамдаж буй асуудлын талаар хэлэхдээ, 2014 онд орон нутгийн төсвөөр, тендер зарлагдаад хийгдсэн ажлын 2.7 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг Сангийн яамнаас хасч тооцсон тул энэ ажлуудыг хийсэн зардлын төлбөрийн асуудал бий болоод байгаа юм. Иймээс бид энэ талаар Ерөнхий сайдад мэдээлэл хүргүүлээд байгаа гэв. Мэдээллийн дараа Улсын Их Хурлын дэд дарга Л.Цог, өвөлжилт өнөтэй байгаад урамтай байгаа тухай хэлээд Улсын Их Хурлын өнөөгийн байдлын талаар товч танилцуулав. Улсын Их Хурал намрын ээлжит чуулганы хугацааг сунгаж хуримтлагдсан шийдэх асуудлууд болон зарим шалтгааны улмаас үүссэн эдийн засгийн хүндрэлтэй асуудлуудыг шийдвэрлэхээр ажиллаж байна. Хугацаа бага байгаа тул шахуу ажиллаж байна. Хийгдсэн ажлын зардал 2.7 тэрбум төгрөгийг санхүүжүүлэх тал дээр анхаарч ажиллах болно гэв.