Монгол улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн санаачилсан “Нэг тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөнд монголчууд идэвхийлэн дэмжиж, нэгдэж байгаа. Манай аймгийн хувьд л гэхэд өнгөрөгч бямба гарагт “Ногоон Эрдэнэт” зөвлөгөөн зохион байгуулав. Монгол улсын Засгийн газраас “Нэг тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөний хүрээнд тусгайлсан хөтөлбөр гаргаж хүн бүр, айл өрхүүд, аж ахуйн нэгж, үйлдвэрийн газар, аймаг орон нутаг хэдий хэмжээний мод тарихыг үүрэг болгосон. Энэ хүрээнд манай аймаг 2030 он хүртэл 20 сая мод тарьж, ургуулна. “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ л гэхэд 100 сая мод тарьж ургуулах үүрэг хүлээн авсан. Ингэхдээ уулнаас ургаа модыг тайрч аваад Эрдэнэтийн гудамжинд суулгах биш. Суулгацаар дээрх 20 сая, 100 сая модыг тарьж ургуулах, бойжуулах үүргийг хүлээгээд байгаа.

Өнгөрсөн жил бид Эрдэнэт хотынхоо түүхт 45 жилийг ойг хэм хэмжээнийхээ хүрээнд тэмдэглэсэн. Эрдэнэт хотыг бүтээн байгуулсан анхдагчид, илгээлтийн эзэд, ахмадууд маань 1974 оноос эхлэн мод тарьж байсан тухай баримт, дурсамж ч бий. Ялангуяа Эрдэнэтийн эхний байшингууд болох нэг, хоёрдугаар бичил хорооллын гадуурх модод үг хэлдэг бол энэ талаар ихийг өгүүлэх байх.

“Нэг тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөний зүгээс иргэд, олон түмэнд мод тарихын ач холбогдол байгаль орчинд төдийгүй иргэн та, бидэнд ч ач тустай талаар мэдээлж байна. Бүр нарийн яривал, 50 настай ургаа мод бидэнд тэрхүү хугацаандаа 200 сая төгрөгийн  үйлчилгээ үзүүлдэг байна. Тухайлбал,

**** 50 жил ургасан нэг мод бидэнд 38 сая төгрөгөөр үнэлэгдэх Хүчилтөрөгч  ялгаруулдаг байна.  

**** 50 жил ургасан нэг мод 46 сая төгрөгөөр үнэлэгдэх усыг эргэлтэнд оруулдаг ажээ.

**** 50 жил ургасан нэг мод 38 сая төгрөгөөр үнэлэхүйц хөрсний эвдрэлийг хамгаалах үйлчилгээ үзүүлдэг байна.

**** 50 жил ургасан нэг мод  76 сая төгрөгөөр үнэлэх агаарыг цэвэршүүлэх үйлчилгээ үзүүлдэг гэнэ. Нийтдээ 200 сая шахам төгрөгөөр үнэлэх үйлчилгээг 50 жил ургасан мод бидэнд үзүүлж байгаа талаар “Нэг тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөнөөс гаргасан мэдээлэл өгүүлж байна.

Өнгөрсөн жил “Тавин лан” компаний Эрдэнэт хотод бүтээн байгуулалт хийхдээ 45 жил ургасан 127 шинэс, улиасыг тайраад зогсохгүй  411 метр ургамлан хашлага устгасан тоо байдаг. Аймгийн ИТХ-ын 2013 оны наймдугаар сарын 22-ны өдрийн наймдугаар хуралдааны 1 дүгээр тогтоолын 2 дугаар хавсралтаар ногоон байгууламжийн мод, ургамлан хашлагын үнийг тогтоосон байдаг. Уг тогтоолд нэг ширхэг шинэс, улиасны үнэ 85 мянга 700 төгрөг, 1 метр ургамлан хашлагны үнэ 55 мянга 480 төгрөг гэж заажээ. Дээрх модод, ургамлан хашлагыг үгүй хийснийг төрийн дансан дээр байгаа үнээр тооцоход 33.6 сая төгрөгийн хохирол учруулсан байна. Өмнөх нийгмийн үед “Нэг мод огтолбол хоёр мод тарь” хэмээн иргэдээ ухуулдаг байсан. Бүр цаашилбал хүний энэ насны нэг буян нь “Мод тарих явдал” хэмээн шашин, сүшиг бишрэлтэйгээ холбон мод тарьж, ургуулахын ач холбогдлыг  бүр ч өндөр болгосон удаатай.

”Ногоон Эрдэнэт” зөвлөгөөн дээр албаны хүмүүсийн мод тарих нь амьдралаас үүдэн гарч байгаа албан шаардлага болж буй талаар хэлсэн үгнээс зарим нэгийг нь ишлэл болгон хүргэе. Аймгийн ИТХ-ын дарга Д.Мөнхбат хэлсэн үгэндээ  “Орхон аймгийн хувьд нэг км.кв талбайд 115 хүн ногддог ба энэ нь улсын дунджаас хүн амын нягтралаараа 59.4, хангайн бүсийн дунджаас 78 дахин их, нийт айл өрхийн 61 хувь нь гэр хорооллын багуудад амьдарч байгаа  зэрэг нь агаар болон хөрсний бохирдлын гол нөхцөл шалтгаан болж байна” хэмээн онцолжээ.  Аймгийн Засаг дарга С.Батжаргал “Орхон аймаг 84.4 мянга га газар нутагтай бөгөөд үүнээс ойн сан бүхий газар 21.9 хувийг эзэлдэг. Нийтийн эзэмшлийн ногоон байгууламж 35.3 га хязгаарлагдмал хэрэгцээний ногоон байгууламж 15.1 га. Нэг хүнд ноогдох байгууламжийн хэмжээ 4.5 м бөгөөд энэ нь улсын дундаж үзүүлэлтээс 0.3м аар бага” буйг  онцолсон юм. БОАЖ-ын сайд Б.Бат-Эрдэнэ  хэлсэн үгэндээ “Цөлжилтийн үнэлгээгээр Орхон аймгийн газар нутгийн 27.3 хувь нь газрын доройтолд дунд болон сул өртсөн. Түүнчлэн хөрсний бохирдлын хувьд цайрын агууламж Орхон аймгийн зарим цэгт зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээнээс 1.1-2.4 дахин их” байгааг онцолсон.

Иймээс бүтээн байгуулалт нэрээр бүтэн ургасан 40, 50 жилийн настай модоо цахилгаан хөрөөгөөр хядах биш 20 сая мод тарьж ургуулахаар, хотоо ногооруулах, “Ногоон Эрдэнэт” хот болохоор ханцуй шамлан орох цаг болжээ.