Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газрын үндсэн чиг үүргийг орон нутагт тус байгууллагын улсын байцаагч нар хэрэгжүүлдэг. Нэг хэсэг манай аймагт тус газрын 2 ч байцаагч ажиллаж иргэдийн төлөө ажилладаг байлаа.

Аймгийн ИТХ-ын Зөвлөлийн хурлаар ШӨХТ орон нутагт Орон тооны бус Зөвлөл байгуулах асуудлыг хэлэлцсэн. Энэ үеэр ШӨХТГ-ын улсын байцаагч Б.Хашчулуунтай уулзаж зарим асуултад хариулт авсан юм.

-Манай аймагт ШӨХТГ-ын гэрээт байцаагч ажиллаж байна гэж ойлгож болох уу. Иргэдийн хувьд ШӨХТГ-ын байцаагч хэрэгтэй, төр засгийн төлөөлөл учраас асуудлаа тавьдаг, шийдүүлдэг. Бүр амар байдаг гэсэн тайлбар хэлдэг. Амьдрал дээр орон тооны байцаагч зайлшгүй байх шаардлага тулгардаг. Боломж бол манайд бий. Яг өнөөдрийн байдлаар таны албан өрөө хаана байдаг вэ?

-Захиргааны III байр буюу Мэргэжлийн хяналтын газар байгаа давхрын 205 тоот өрөөнд суудаг. 2020 оны арван сард манай аймагт ШӨХТГ-ын улсын байцаагч ажиллаж эхэлсэн үеэс тэнд конторлож ирсэн. Анх Баясгалан маань томилогдож байлаа. Тэр үед ШӨХТГ-ын дарга нь Б.Бат-Эрдэнэ байсан. Энэ үед Баясгалан байцаагч аймагтай гэрээ хийгээд 205 тоот өрөөнд суух болсон.

-Та хэдэн сард ажилд орсон юм бэ?

-Би тухайн оны 11 дүгээр сард ажилд орсон. Тухайн үеийн ШӨХТГ-ын дарга Б.Бат-Эрдэнээс “Баясгаланг орон нутгаас цалинжуулах, намайг ШӨХТГ-аас цалинжуулна. Хоёр орон тоотой ажиллана” гээд асуудлыг шийдсэн. Хөл хорионы үед улсын байцаагчийн эрэлт хэрэгцээ үнэхээр их байсан. Энэ бүхнийг тооцоод Б.Бат-Эрдэнэ даргын зүгээс ийм шийдвэр гаргаж байсан.

-Аймаг, орон нутаг байраар хангаж. Сая та Зөвлөлийн хурал дээр “Миний өрөөний тогийг маргаашнаас таслах боллоо” гэж дуулгасан. Зөвлөлийнхөн ч нэг их ойшоосонгүй?

-Байрны хувьд аймаг, орон нутгаас гаргаж өгсөн, хангасан нь үнэн. Байрны тогны мөнгө, усны мөнгө, интернэтийн мөнгө зайлшгүй гарч ирсэн. Манай хажуу талын өрөөнд УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатарын Бие төлөөлөгч суудаг. Тэр  хүний зүгээс “Усны мөнгийг танайх даа, тогны мөнгийг манайх даая” гээд явж ирсэн. Б.Бат-Эрдэнэ дарга байхдаа надад тогны мөнгийг шийдэж өгч байсан. 2021 он гараад Баясгалан маань цалин хөлсгүй болсон. Дээр нь Б.Бат-Эрдэнэ дарга ажлаа өгөөд дараагийн дарга Гантулга нь “Яахаараа Орхон аймгийн улсын байцаагчийн хэрэглээний тогны мөнгийг ШӨХТГаас өгөх ёстой гэж” гээд мөнгийг хассан. Улмаар миний хувьд цалин ч үгүй болсон. 2022 оны гуравдугаар сараас ийм болсон.  

-Аймаг, орон нутаг асуудлыг шийдэхдээ цалин биш Урамшуулал нэрээр сард 500 мянган төгрөг өгдөг байдлаар улсын байцаагчийг ажиллуулж байгаа. ХХОАТ 10 хувийг нь аваад явчихна. Гар дээрээ 450 мянгыг авч байна гэсэн. НДШ төлдөггүй юм уу?

-Урамшуулал 500 мянган төгрөг. Гар дээрээ ХХОАТ-аа төлөөд 450 мянган төгрөг авдаг. НДШ төлөлт энэ тэр байхгүй. Энэ оны гуравдугаар сараас хойших өрөөний тогны мөнгө хуримтлагдсаар 126 гаруй мянган төгрөг болсон. Одоо үүнийгээ төлөхгүй бол цахилгаан тасална гэдгээ “Эрдэнэт Булган” мэдэгдээд байгаа.

-Энэ асуудлуудаа дарга нарын чихэнд хүргэж байв уу?

-Тавьж байсан. Тоггүй яах вэ. Интернэтгүй яах вэ. Ажлын байрны ажиллах нөхцлөөр хангаж өгөхгүй юм уу гэдэг асуудлыг дуулгадаг, хэлдэг.  ШӨХТГ-ын одоогийн дарга Мөнхчулуунд ч аймгийн ЗДТГ-ын даргад ч хэлсэн. Аймаг, орон нутгийн зүгээс “Чиний цалин, урамшууллын асуудлыг л шийдсэн. Бусад асуудлыг шийдээгүй, хөрөнгө мөнгө тусгаагүй” гэдэг хариу өгдөг. Интернэтийн мөнгийг би одоо хувиасаа гаргаад л явж байна.

-Бусад аймаг, орон нутаг ШӨХТГ-ын улсын байцаагчийн орон тоог ер нь яаж шийдсэн байдаг юм бэ. Уг нь улсын байцаагчийн ганц орон тооны асуудлыг шийдэх боломж, гарц манай аймагт бүрэн дүүрэн байгаа. Үүнд ганцхан дарга нарын хандлага, хувь хүний үзэл бодол маш их нөлөөлж байгааг би л лав сайн мэднэ. Уг нь улсын байцаагч иргэдийн төлөө л ажилладаг юм л даа?

- Гурван аймгийн хувьд ЗДТГ-ынхаа орон тоонд багтаагаад, ТЗ-гийн 6-гаар цалинжуулаад явдаг. Гэрээгээр ажиллаж байгаа 7-8 аймаг байна. Тэд аймгийн ЗДТГ-ын Хууль, эрх зүйн хэлтэстээ мэргэжилтэн гээд улсын байцаагчаа авч явдаг.

-ШӨХТГ, түүний байцаагчид ирж байгаа асуудал нь үнийн өсөлт байдаг. Үүн дээр яах ёстой вэ. Зах зээлийнхээ зарчмаар, эрэлт нийлүүлэлтээ дагаад юмны үнэ өсөөд байвал “Чи үнээ буулга” гээд хүчээр тулгаад байж болохгүй л дээ?

-Сая аравдугаар сарын 24-26-ны хооронд ШӨХТГ дээр сургалт зохион байгуулсан, байцаагчдынхаа дунд. Энэ үеэр бидэнд өгч байгаа зөвлөмж бол ШӨХТГ-ын байцаагч юмны үнэ рүү орох шаардлагагүй. Төр хувийн хэвшлийн, хувь хүний асуудал руу хэтэрхий орох шаардлагагүй гэсэн. Ганцхан иргэд Өрсөлдөөний шударга бус байдлаас болж хэрхэн хохирч байгаа тал дээр анхаарлаа хандуулахыг зөвлөсөн. Хуульд ч ийм заалт байгаа. Манай аймгийн иргэд ч хандаж байна. Худалдан авалт хийснийхээ дараа хохирох тохиолдол гарч байна. Ингэсэн тохиолдолд шууд л өргөдөл бариад ирдэг. “Гар утас, цахилгаан бараа автал 10 хонолгүй эвдэрлээ” гээд ханддаг. Ийм асуудалд бид анхаарлаа төвлөрүүлж ажиллаж байгаа. Иргэдийн хувьд ч ШӨХТГ-ын байцаагч байх нь зөв, асуудлыг хурдан шуурхай шийддэг гээд бидэнд ханддаг. Бид асуудлыг нь ажлын 5 хоногийн дотор шийдээд явдаг.

-Миний цалин, урамшуулал 500 мянга байна. НДШ-ээ төлүүлмээр байна гээд өөрөө явах нь хэцүү байх л даа. Одоо цалингийн доод хэмжээ 500-гаас чинь даваад явчихлаа. Дээд газрын дарга нартаа энэ асуудлын талаар дуулгаж үзсэн үү?

-С.Мөнхчулуун даргыг ажлаа хүлээн авсаны дараа энэ талаараа дуулгасан. Даргын зүгээс ч “Тийм байх ёсгүй” гээд аймаг, орон нутаг руу албан тоот явуулсан байдаг. Түүний дараа би аймгийн Тамгын газрын даргатай уулзахад “Танай тоот ирсэн. Орон тоонд багтаах, шингээх төсөв байхгүй” л гэдэг. Бүр сүүлдээ С.Мөнхчулуун даргын зүгээс Засгийн газар, ШӨХТГ, аймаг гэсэн гурвалсан гэрээг манай аймагт явуулсан байдаг. Аймгийн Засаг дарга Шадар сайдтай гэрээ байгуулахад Шадар сайдын зүгээс үүрэг өгсөн. “Орон нутагт орон тооны байцаагч заавал байх ёстой” гэсэн утгатай. Энэ бүхэн манай аймагт хэрэгждэггүй. Өмнөөс Хэмнэлтийн хууль ярина, гэрээгээр ажиллуулах л боломжтой гэдэг хариу өгдөг.  

-Та сая хурал дээр “Ажлаа өгье гэхлээр авдаггүй” гэж байна. Ингэж хэлж үзсэн юм уу?

-Хэлэлгүй яахав. Урамшуулал нь 450 мянган төгрөг. НДШ төлдөггүй, Бичиг хэргийн болон тог цахилгаан, ус, интернэтийн төлбөр өгөхгүй учраас хэн ингээд яваад байхыг хүсэхэв. Хэлж үзсэн.

-Юу гэх юм бэ, дарга нар?

-Чамаас өөр хэн наад ажлыг чинь хийх юм бэ гээд л загнадаг. Бүр зарим тохиолдолд дарга нар “Чи тэтгэвэр авдаг биз дээ. Тэтгэвэрийнхээ мөнгөөр бензинээ хий л дээ” гэж хашхирдаг. Эхнэр, хүүхдээсээ 5 ширхэг бичгийн цаас өгөөч гэх ч юм уу, өргөдөл өгсөн хүнтэй уулзахаар нийтийн тээврээр яваад очихлоор “Яасан удаан ирдэг юм бэ” гэж загнах бол энүүхэнд.

Түүнтэй уулзаад сууж байхад “Хоёр эзний нэг зарц” зохиол санаанд буух. Иргэдийн төлөө ажилладаг нэг ч гэсэн улсын байцаагчийг ажиллуулчих арга чарга манай аймагт бий л дээ. Даан ч хүсэхгүй байгаа нь гачлан гэлтэй. Б.Хашчулууныг тэтгэвэрийн хүн гээд  ад үзээд, түүнд нь тааруулж 500 мянган төгрөгийн цалин өгч байгаа бол энэ арай л биш. Аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгчдийн ихэнх нь төрд ажилладаг. Тэд төлөөлөгчөөр сонгогдсоныхоо хариуд иргэдийн татварын мөнгөнөөс сар бүр 500 мянган төгрөгийг Урамшуулал нэрээр авдаг. Энэ мөнгийг нэмэх асуудал яривал гаргарлааг нь мөн ч ганган гаргаж ирнэ дээ, манай аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгчид.