ПҮРЭВ
2025.05.09
ЭРДЭНЭТ
C°/C°
АНУ ДОЛЛАР
3527.07
ЕВРО
3736.58
БНХАУ ЮАНЬ
506.33
ОХУ РУБЛЬ
46.46
БНСУ ВОН
2.67
Ж.Ганчимэг: Цагаан тоосны нөлөөгөөр өвчилсөн хүн эрүүл мэндийн үзлэгээр илрээгүй
Ж.Ганчимэг: Цагаан тоосны нөлөөгөөр өвчилсөн хүн эрүүл мэндийн үзлэгээр илрээгүй

 - Баяжуулах үйлдвэрийн Хаягдлын аж ахуйн элсний хуримтлалаас босдог цагаан тоос хүний эрүүл мэндэд ямар нөлөө үзүүлдэг вэ?  Эрүүл мэндийн үзлэгийг ямар давтамжтай зохион байгуулж байна вэ?

  - “Цагаан тос” дэд хөтөлбөр Орхон аймагт 2006 оноос хойш хэрэгжиж, энэ хугацаанд 12 удаагийн эрүүл мэндийн үзлэг зохион байгуулж ирлээ. Энэ нь 2006-2015 онд хэрэгжүүлэх Байгаль орчны сайдын тушаал, Орхон аймгийн Засаг даргын захирамж шийдвэрийн дагуу тухайн тоосжилтын болон нөлөөллийн бүсэд амьдарч буй иргэдийг эрүүл мэндийн  хяналт буюу урьдчилан сэргийлэх үзлэг шинжилгээнд хамруулах хүрээнд хийгдсэн ажил. Уг ажилд Эрдэнэт үйлдвэр үзлэг шинжилгээнд зарцуулагдах төсөв хөрөнгө, шаардлагатай тоног төхөөрөмжөөр  хангаж, аймаг орон нутгийн зүгээс мэргэжлийн эмч нарын баг бүрдүүлэн хамтран ажиллаж ирсэн. Өөрөөр хэлбэл, цагаан тоос нь  хүний эрүүл мэндэд ямар сөрөг нөлөө үзүүлж байгаа эсэхийг тодорхойлох зорилготой уг үзлэгийн ажилд Орхон аймаг болон Баян-Өндөр сумын ЗДТГ, Байгаль орчны газар, Эрүүл мэндийн газар, Эмнэлэг сувиллын цогцолбор, Эрдэнэт үйлдвэр зэрэг бүхий л холбогдох мэргэжлийн байгууллагууд оролцдог гэсэн үг юм. 2006 оноос хойш энэ үзлэгт  288 иргэн хамрагдсан нь нийт хамрагдах ёстой хүний 78.9 хувь нь болж байгаа. Үзлэгт хамрагдсан хүмүүсийн энэ бүсэд амьдарсан жилийг дунджаар авч үзвэл 28.6 жил оршин суусан иргэд. Тиймээс цагаан тоосноос үзүүлж буй өөрчлөлт, өвчлөлийн шинж тэмдэг бүрэн илрэх боломжтой бүлэг гэж үздэг. Мөн үүнтэй дүйцүүлээд бид хяналтын буюу өртөлтийн бүлэг, тоосжилтын бус бүсээс иргэдийн төлөөллийг хамруулж үзлэгт оруулж байна. Нийт 196 хүнийг ийм бүлгээс оруулахаар төлөвлөж, 149 буюу 69 хувийг нь хамруулсан. Бидний хийж буй үзлэг бол тухайн иргэдийн эрүүл мэндийн байдалд нь хийдэг нарийвчилсан шинжилгээ юм. Тухайлбал, ерөнхий шинжилгээг 18, шээсний шинжилгээг 11, биохимийн шинжилгээг 9 гэх зэргээр нийт 40 гаруй үзүүлэлтээр эрүүл мэндийн үзлэгийг явуулдаг юм. Өнөөдрийг хүртэл бидний хийж ирсэн эрүүл мэндийн үзлэгийн явцад цагаан тоосны сөрөг нөлөөллөөр өвчилсөн хүн гараагүй. Өөрөөр хэлбэл, цагаан тоосноос  шалтгаалсан өвчлөл илрээгүй гэж хэлж болно.

   - Цагаан тоосны нөлөөлөл тогтоох үзлэгийг Эрдэнэт үйлдвэр хийж байгаа нь хариуг өөрийн талд гаргах магадлалтай гэх хардлага, сэрдлэг байдаг?
    - Ярианы эхэнд би хэлсэн. Цагаан тоосны хор уршигаар хүний эрүүл мэндэд үзүүлж буй муу нөлөөг тогтоох үзлэгийг Орхон аймгийн эрүүл мэндийн байгууллагууд хамтран зохион байгуулдаг. Цагаан тоосны сөрөг нөлөөллийг эмнэлгийн тусгай үнэлгээний аппарат тоног төхөөрөмжийн тусламжтайгаар нарийн мэргэжлийн баг тодорхойлно. Мөн дүрс оношилгоо, зүрхний бичлэг зэрэг нарийн үзлэгүүдийг БОЭТ болон Медипас эмнэлгийн мэргэжлийн эмч нар, хувийн хэвшлийн эмнэлэг, Эрдэнэт сувилал цогцолборын нарийн мэргэжлийн эмч нарын бүрэлдэхүүн хамтран хийж байна. Тэгэхээр цагаан тоосны сөрөг нөлөөг шинжлэх эрүүл мэндийн үзлэгийг Эрдэнэт үйлдвэрийн сувилалын эмч нар дангаараа бус мэргэжлийн олон төлөөллөөс бүрдсэн баг хийдэг гэдгийг дахин онцолж хэлье.

    - Үзлэгт хамрагдаж буй иргэдээс ямар өвчний шинж тэмдэг ихэвчлэн илэрдэг вэ?
    - Үзлэгт хамрагдсан иргэдийн эрүүл мэндийн үндсэн үзүүлэлтийг аваад үзэхэд, ихэнх хувь нь архаг хууч өвчтэй, уушигны бронхиттэй гэсэн онош гарсан. Харин өнөөдрийн  яриад байгаа цагаан тоосны урхагаар уушиг тоосжих өвчин илрээгүй. Ер нь энэ хугацаанд үзлэгт хамрагдсан иргэдийн 69.7 хувь нь уушигны үйл ажиллагаа алдаагүй, хэвийн үзүүлэлттэй байдаг. Тоос тоосонцор, тэр тусмаа нарийн ширхэгтэй тоосны сөрөг нөлөө голдуу уушиг тоосжих өвчинд хүргэдэг. Өөрөөр хэлбэл, тоос нь хүний ам хамраар дамжиж уушигны цулцанд очиж наалдсанаас үүсдэг өвчин. Тэгэхээр ийм өвчний шинж тэмдэг аль ч үзлэгийн үр дүнгээр илрээгүй. Харин гуурсан болон залгиур хоолойн үрэвсэлт өвчнүүд, ахуйн хүрээний тоос, тамхидалт зэрэг зуршлаас үүддэг бронхит, астам өвчнүүд үзлэг шинжилгээгээр гардаг. Онцолж хэлбэл, тамхи татсанаас шалтгаалан уушигны бронхит болон бусад үрэвслээр өвчилсөн тохиолдол нэлээд байдаг. Бид эдгээр иргэдийг зөвхөн үзлэгт хамруулаад орхидоггүй, нарийн мэргэжлийн эмч нар эрүүл мэндийн үзүүлэлт бүрт нь зөвлөгөө өгч, эмчилгээ заадаг.

   - Цагаан тоос урагт нөлөөлөх хэмжээний хор хөнөөлтэй гэсэн цуу яриа ч бий?
   - Цагаан тоос нярай, урагт нөлөөлдөг эсэх нь энэ эрүүл мэндийн үзлэгт ороогүй. Энэ бол өөр асуудал. Эрдэнэтийн 40 жилийн хугацаанд ийм зүйл огт сонсогдоогүй, гарч байгаагүй. Эрүүл мэндийн үзлэгт Эрдэнэтэд хамгийн багадаа 15 жил амьдарсан хүмүүс хамрагддаг. Энд хамрагдах хүмүүсийн сонголтыг Эрдэнэт үйлдвэр хийдэггүй, тухайн баг нутаг дэвсгэрийн засаг захиргааны нэгж нь хийдэг. Харин сүүлийн жилүүдийн судалгааг санамсаргүй түүврийн аргаар сонгож байна. Одоогийн байдлаар, хүний эрүүл мэндэд цагаан тоос ийм сөрөг нөлөө үзүүлсэн байна гэсэн нотолгоо байхгүй тул илүү нарийн шинжилгээг хийх үүднээс бид шинжлэх ухааны академид хандан хамтарч ажиллах санал тавьсан. Тодруулбал, Шинжлэх ухааны академи, Эрүүл мэндийн яам, Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төвд энэ чиглэлийн нөлөөллийн үнэлгээг хийж өгөөч гэсэн хүсэлтийг гаргасан байгаа. Энэ нь хөндлөнгийн хяналттай төдийгүй өөрийн нарийвчилсан аргачлалаар хийгддэг онцлогтой. Тиймээс эдгээр байгууллагууд нөлөөллийн үнэлгээ хийснээр бидний олон удаагийн эрүүл мэндийн үзлэгийн дүн баталгаажина гэж харж байна.
 
   - Хүний биед сөргөөр нөлөөлдөг тоосны өөр эх үүсвэр байдаг уу?
   - Өнгөрсөн хоёрдугаар сарын сүүлээр Байгаль орчны яамны шалгалт ирж, эрүүл мэндийн үзлэгийг хамтран хийсэн. Энэ шалгалтын үеэр яамнаас өгсөн чиглэл нь ер нь хотжилт дагасан тоос тоосонцорын асуудал байнга яригддаг. Тухайлбал, асфалт буюу хар зам, гэр хорооллын утаа, агаарын бохирдол зэрэг олон хүчин зүйлсийн нөлөөллийг тогтоох шаардлагатай гэдгийг онцолсон. Эдгээрийн нөлөөллийг тогтооход зориулалтын аппаратаар тодорхой хугацаа зарцуулж хийх шаардлагатай юм. Тиймээс өнөөдөр манай иргэдийн яриад байгаа асуудал бол мэргэжлийн түвшний үзлэг шинжилгээгээр батлагдаагүй. Ямар нэг нотолсон зүйл байхгүй. Тэгэхээр цагаан тоос босдог болон нөлөөллийн бүсэд амьдарч байгаа гурван багийн 10 мянга гаруй хүн, тэдгээрээс илүү өртөлтийн бүсэд буй 3000 хүнд цагаан тоосноос шалтгаалсан өвчлөл илрээгүй гэсэн үг. Мэргэжлийн байгууллагуудаас бидэнд зөвлөмж ирүүлсэн. Зөвлөмжид орон нутгийн төр захиргааны байгууллага, Эрдэнэт үйлдвэрийн зүгээс хийх ажил үүрэг, нөгөө талаас цагаан тоос боссон үед иргэд өөрсдийгөө хэрхэн хамгаалах вэ гэдгийг тодорхой тусгаж өгсөн байгаа. Үүний хэрэгжилтэд Байгаль орчны газар, Мэргэжлийн хяналтын газрууд хяналт тавьж ажиллаж байна.

Далд зогсоол байгуулах зураг төсөл боловсруулах
Гэр хорооллын усан хангамжийн системийн өргөтгөл шинэчлэлийн зураг, гидравлик тооцоо төсөв хийх
Цэцэрлэгт хүрээлэнгийн зүүн хэсгийн гадна тохижилт, инженерийн шугам сүлжээний зураг төсөл боловсруулах
Янзага зусланд иж бүрэн засварлах зураг төсөл боловсруулах
Гэрлэн дохио бүхий авто замын уулзварт хиймэл оюун ухаан суурилсан удирдлагын тоног төхөөрөмж худалдан авах
Нийгмийн салбарын байгууллагуудад тэргэнцэртэй иргэнийг шатаар аюулгүй зорчуулах хэрэгсэл худалдан авах
Ерөнхий боловсролын сургуулиудад шинээр байгуулах хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хөгжлийг дэмжих танхимд тоног төхөөрөмж худалдан авах
БОЭТ-ийн эрчимт эмчилгээ, мэдээгүйжүүлгийн тасагт тоног төхөөрөмж худалдан авах (Унтуулгын аппарат)
Баян-Өндөр уулын ганц модотын аманд байгалийн усыг хуримтлуулах хөв цөөрөм байгуулах нөхцөл байдал, техникийн судалгааны ажлыг мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх
Хавдрын оношилгоо, эмчилгээ, хяналт, сэргэлтийн төвийн засвар хийх
Сум дундын ойн ангид автомашины гарааш барих
Ус дулаан хуваарилах төвүүдийг үл хамаарах схемд шилжүүлэх иж бүрэн ялтсан бойлер суурилуулах
Хот доторх гэрэлтүүлэг шинэчлэх
БОЭТ-ийн Төрөх тасгийн шугам хоолойн засварын ажил хийх
5 дугаар сургуулийн их засвар, сургалтын байрны зүүн жигүүрийн халаалтын систем засварлах
Дэнж баг. 1.2.3 дугаар байрны дотор халаалт, цэвэр усны шугам засварлах
Согоот баг УДТТ 6-2 дулаан, цэвэр усны шугам шинэчлэх
Уурхайчин баг УДТТ 3-4 дулаан, цэвэр усны шугам шинэчлэх
Уурхайчин баг УДТТ 3-2 дулаан, цэвэр усны шугам шинэчлэх
Оюут баг УДТТ 2-1 дулаан, цэвэр усны шугам шинэчлэх
Д.Энхцэцэг: Инженер, нийгмийн салбарын 30 мэргэжлээс сонгон Сүнчон их сургуульд тэтгэлгээр сурах боломжтой
МОНГОЛЫН ТАТВАРЫН АЛБА ТАТВАР ТӨЛӨГЧИД ЗӨВЛӨН ТУСЛАГЧ АЛБА БАЙНА
35/10 кВ-ын Даваат дэд станцаас тэжээлтэй "ЭБЦТС" ТӨХК-ийн 16, "Эрдэнэт-Ус ДТС"  ОНӨХК-ийн 9 дэд станцын 6/0.4 кВ-ын трансформаторыг 10/0.4 кВ-ын трансформатороор сольж барих ажил
Орхон аймаг. Баян-Өндөр сум. Уурхайчин баг. Уурхайчины гудамжийг А1001 замтай холбосон авто замд их засварын ажил хийх /үлдэгдэл хэсэг/
Баянбулаг баг АТП-409 дэд станцын хойно шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил
Баянбулаг баг 10 кВ-ын РП-1 хуваарилах байгууламжаас РП-205 хүртэлх 10 кВ-ын 1.660 км трасстай хос кабель шугам барих ажил
Орон сууцны 7а хороололд цэцэрлэгийн барилгын зураг төсөл
Баянбулаг баг АТП-409 дэд станцын урд шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил
Эрдэнэ багт байрлах 6/0.4кВ-ын АТП-64 дэд станцын 0.4кВ-ын ЦДАШ-ыг төмөр бетон тулгуур, СИП утсанд шилжүүлэх ажил
35/10 кВ-ын Чингэл дэд станцаас тэжээлтэй "ЭБЦТС" ТӨХК-ийн 17, "Эрдэнэт-Ус ДТС"  ОНӨХК-ийн 11 дэд станцын 6/0.4 кВ-ын трансформаторыг 10/0.4 кВ-ын трансформатороор сольж барих
Спорт заалны зураг төсөл боловсруулах /Говил багт/
Цагаанчулуут баг. Онцгой байдлын 81-р ангийн уулзвараас Булаг багийн уулзвар  хүртэлх авто замд их засварын ажил хийх.
Төрийн архивт шаардлагатай  техник, тоног төхөөрөмжөөр хангаж ажиллах нөхцлийг сайжруулах
Орон сууцны байруудын цахилгаан шат шинэчлэлт хийх
Ойн санг гэрээгээр эзэмшдэг 5 нөхөрлөлд мод үржүүлгийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулахад дэмжлэг үзүүлэн хүлэмж олгох
Гэрлэн дохио бүхий авто замын уулзварт хиймэл оюун ухаан суурилсан удирдлагын тоног төхөөрөмж худалдан авах
Вокзалын зүүн талын ногоон зурвасын хамгаалалтын хашааг сэргээн засварлах
9 дүгээр цэцэрлэгт засвар хийх
Б.ГАНЗОРИГ: ТӨРИЙН АЛБАНД ХҮЙСИЙН ХАРЬЦАА АЛДАГДАХ ЭРСДЭЛТЭЙ НӨХЦӨЛ ҮҮССЭН
СКҮҮТЕРТЭЙ ЦАГДАА ХАМГИЙН ХУРДАН
ХҮҮХДЭД НАРИЙН МЭРГЭЖЛИЙН ҮЗЛЭГ ХИЙЖ ЭХЭЛЛЭЭ
ОРХОН АЙМГИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ЕСӨН ТОМ ТӨСӨЛТЭЙ ТАНИЛЦАНА УУ
ОРХОН АЙМГИЙН УДИРДЛАГУУДЫГ ОГЦРУУЛНА
ОРХОН АЙМАГ ХӨГЖЛӨӨР ЦОЙЛОХ УУ
Орон сууцны байруудын цахилгаан шат шинэчлэлт хийх
Эрдэнэт цэцэрлэгт хүрээлэнгийн ашиглалтын  өмнөх захиргаанд  шаардлагатай тоног  төхөөрөмж худалдан авах
БРАЙЛ ҮСГИЙН СУРГАГЧ БАГШ НАРЫГ БЭЛТГЭЖ БАЙНА
Баянбулаг баг АТП-409 дэд станцын урд шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил
Даваат баг АТП-417 дэд станцын баруун хойно шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих
2-А-р хороололд шинээр 2х1000кВА трансформатортай дэд станц барих ажил
Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн сургалт боллоо
Эрдэнэт Ус ДТС ОНӨХК-ийн Захиргааны байр барих
35/10 кВ-ын Даваат дэд станцаас 10 кВ-ын 3 гаргалгаа гаргах, ачаалал шилжүүлэх 10 кВ-ын 3.4 км ЦДАШ барих
УТАС НЭХЭЖ УЙЛАХАД НЬ 7 ХОНОГ Л ТЭС
ЦРП-2 дэд станцын реле хамгаалалтыг скадад холбох. Нийт 32 ячейкын мэдээлэл скадад холбох ажил
Их залуу багт шинээр гэрэлтүүлэг хийх
Далд зогсоол байгуулах зураг төсөл боловсруулах
Эрдэнэ багт шинээр баригдах 10 кВ-ын РП-3 хуваарилах байгууламжаас 35/10 кВ-ын ЦРП-8 дэд станц хүртэлх 10 кВ-ын 1.980 км трасстай хос кабель шугам барих ажил
Дэнж багт байрлах УТБ-ыг цэвэр усны төвлөрсөн шугамд холбох
Г.АЛТАНГЭРЭЛИЙГ ОРХОН АЙМГИЙН АРДЧИЛСАН НАМЫН ДАРГЫН ҮҮРЭГ ГҮЙЦЭТГЭГЧЭЭР БАТЛАМЖИЛЛАА