Аймгийн ИТХ-ын хуралдаанд “Эрдэнэт Ус” ДТСОНӨХК-иас усны алдагдлыг бууруулах ухаалаг эко систем нэвтрүүлэхээр судалж байгаа талаараа танилцууллаа. “Юнител” ХХК-тай хамтран хэрэгжүүлэх уг ажлын явцад айл өрх, аж ахуйн нэгж жилийн туршид тоолуурын төлбөрт 77 мянган төгрөг төлөх судалгаа яригдаж байна. Уг ажлын тухай болон хотын инженерийн шугам сүлжээний хоцрогдол, усны алдагдлын талаарх “Эрдэнэт Ус” ДТСОНӨХК-ийн ерөнхий инженер Д.Содномжамцын яриаг хүргэж байна.

-Эрдэнэт хотын ус хангамжийн системд ухаалаг эко систем нэвтрүүлэх төслийг хэрэгжүүлэх саналыг “Юнител” ХХК-иас тавьсан. Ажлын явцад айл өрх, аж ахуйн нэгж байгууллагуудын 15-ын тоолуурыг шинэчлэхэд 48600 ширхэг тоолуурыг шинэчлэнэ. Нэг ширхэг тоолуурыг 230 орчим мянган төгрөгийн ухаалаг тоолуураар солиход, нийт дүн буюу анхны хөрөнгө оруулалт нь зөвхөн тоолуур авахад 11 тэрбум 178 сая төгрөг болно. Холбох хэрэгслийн хувьд айл холбох хэрэгслээ янз бүрээр өөрчилсөн байдаг тул тухайн айл энэ асуудлаа хариуцаж, суурилуулах зардлыг аймаг болон “Эрдэнэт үйлдвэр” хамтраад шийдэх болов уу гэсэн төсөөллөөр оруулж байна. Үүнд тэрбум 458 сая төгрөгийн суурилуулах зардал гарна.

-Үүний эргэн төлөлтийг нь хэн шийдэх вэ гэхээр, айл өрх өөрсдөө хариуцна. Нийт 11 тэрбум 178 сая төгрөгийг 77.000 төгрөгөөр бодож, сар бүр айл өрх төлснөөр жилийн хугацаанд төслийн эргэн төлөлтийг хийх боломжтой. “Юнител” компаниас хөрөнгө оруулалтаа хийгээд жилийн дотор хөрөнгө оруулсан мөнгөн төлбөрөө авъя гэсэн санал тавьсан. Lorawan системийн хувьд анхны өртөг холбох хэрэгсэл суурилуулах зардлыг “Юнител” компани хариуцна. Ус дулаан түгээх төвд автомажуулалтын ажилд нийт 71 цтп-д 1 цтп 12,282,520 төгрөг буюу өмнөх  дүнгээс 10 дахин хямдхан шинэ технологоор автомажуулалтыг хийнэ.

-Нийт үнэ буюу анхны хөрөнгө оруулалт нь 872,580,000 төгрөгт холбох хэрэгслийн зардал суурилуулах хэрэгслийн зардал нь орсон.  Ус дулаан хувиарлах төвүүдийн хүйтэн усны шинэчлэлт нь гурван төрлийн диаметртэй тоолуур байгаа нийт өртөг нь 492,890,000 төгрөг, холбох хэрэгслийн зардал нь 195,000, 75,000 төгрөг, суурилуулах зардал нь 70,165,000 төгрөг, үүнийг “Эрдэнэт Ус” хариуцна. Эргэн төлөлтийн зардалд суурилуулалтын “Эрдэнэт ус” хариуцах зардал багтаагүй. Ус дулаан түгээх төвүүдийн дулааны тоолуудын шинэчлэлт нийт 71 цтп-д 598,600,000 төгрөг холбох хэрэгслийн зардалд 38,800,004 суурилуулах зардалд 23,250,000 төгрөгийг “Эрдэнэт ус”-аас гаргаж нийт 637,400 төгрөгийн эргэн төлөлтийг хийнэ гэсэн саналтай байна. Төслийн хэмжээнд “Юнител” компани 14 тэрбум 926,834,000 төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг эхний ээлжинд хийж, аймаг болон “Эрдэнэт үйлдвэр” хамтраад 3 тэрбум 655,428320 төгрөгийг гаргаж, “Эрдэнэт ус”-аас 93 сая 415,000 төгрөгийг хариуцна.

-Энэхүү төсөл хэрэгжвэл бидний өмнө хэрэгжүүлэхээр яригдсан Европын сэргээн босголтын банкны гамшигт тэсвэртэй төслийн 1,250,000 евро буюу 4,7 тэрбум төгрөгөөр 6200 ширхэг ухаалаг тоолуур нэвтрүүлэх ажлын явц удаашралтай байгаа. Энэ асуудлыг өмнө дурьдсан ус дулаан түгээх төвүүдийг баланс хийх боломжтой болгох, цэвэр усны шугамуудыг татах шугам сүлжээний ажилд зориулаад, “Юнител”-ээр тоолуур автомажуулалтын ухаалаг системтэй холбоотой ажлуудаа хийлгэе гэсэн саналтай байна.

-Энэ төсөл хэрэгжсэнээр ямар үр дүнд хүрэх вэ гэвэл,  усны  алдагдал, Эрдэнэт үйлдвэр дээр үүсдэг өр төлбөр маргааны асуудал, 2008-2024 он хүртэл ашиглаж байгаа айл өрхийн механик усны тоолуур засварын туршилтаас хасагдана. 

-Хотын хэмжээнд жилд 3 сая 175 мянган м.куб усыг “Эрдэнэт үйлдвэр”-ээс худалдаж авч байгаа. Үүнээс баланс хийх боломжтой 57 ус дулаан түгээх төвөөрөө 1,117,000 м.куб усыг түгээгээд үүнээсээ 971.550 м.куб-ыг борлуулж 145 м.куб-ыг нь алдаж байна. Энэ нь 15284 айл өрх, 1787 аж ахуйн нэгжд хүргэж байгаа. Дамжуулах шугам буюу баланс хийх боломжгүй 14 цтп-ээр нийт 2 сая 57 м.куб усыг жилдээ авч  үүнийхээ 1 сая 162 мянган м.куб-ыг борлуулаад алдагдал усны хэмжээ 895 мянга байгаа юм.

-Дамжуулах шугамнаас холбогдсон айл өрхийн тоо 3281, аж ахуйн нэгжийн тоо 404, харьцуулаад үзэхэд айл өрх аж ахуйн нэгжийн тоо тав дахин бага. Хэрэглэгчид холбогдож усаа авч  байгаа мөртлөө эндээс алдаж байгаа усны хэмжээ 895,000 буюу 43,5 хувийг дамжуулах шугамнаас алдаж байна. ЦТП-ээр алдаж байгаа усны хэмжээ механик тоолуурын хувьд 13 хувийн алдагдалтай байна.