Орхон аймгийн хэмжээнд хавдарын тохиолдол өндөр байгаатай холбоотойгоор БОЭТ-ийн эмнэлзүй эрхэлсэн дэд захирал М.Алтанбектэй ярилцлаа.

Сайн байна уу? Манай аймгийн хэмжээнд хавдарын тохиолдол хэр бүртгэгдэж байгаа вэ? Өмнөх онуудтай харьцуулбал?

Орхон аймаг бусад аймгуудтай харьцуулахад хавдрын тохиолдол өндөр байна. Өнөөдрийн байдлаар Орхон аймагт 1500 орчим хавдартай иргэн байна. Хавдарыг ангилж үзвэл нэгдүгээрт элэгний хорт хавдар,  хоёрдугаарт  ходоодны хавдар, гуравдугаарт  уушгины хавдар, дөрөвдүгээрт  хөхний хавдар, тавдугаарт  улаан хоолойн хавдар эзэлдэг. Элэг, ходоод,  хөхний хавдар нь жил болгон өндөр хэвээрээ байдаг. Хавдарын тусламж үйлчилгээ насны хувьд янз бүр хөхний хавдрын хувьд сүүлийн үед нэлээн залуужиж байгаа. Эрүүл мэндийн сайдын хувьд БОЭТ-ийг чадавхижуулах , орон нутагт иргэд хавдрын тусламж үйлчилгээ авах боломжийг бүрдүүлэхээр  олон ажлууд хийгдэж байгаа.  2024 оны сүүлээр манай аймагт Эрүүл мэндийн сайд ирж ажиллаж, хавдрын төвийг байгуулахаар гэрээ байгуулсан. Тус төвийг байгуулсанаар Улаанбаатар руу явах урсгалыг сааруулж, Орхон аймгийн иргэд  орон нутагтаа тусламж үйлчилгээг авах боломжийг бүрдүүлж байгаа юм. Мөн Эрүүл мэндийн сайд үндэсний баг бий болгосон.

Үндэсний баг байгуулагдсанаар хэр хөгжиж байгаа вэ. Орхон аймагт хавдарыг бүрэн эмчилэх боломжтой болно гэсэн үг үү. Энэ талаар дэлгэрэнгүй тайлбар өгнө үү ?

Тус баг нь хавдрын чиглэлээр сайн хөгжүүлж байгаа. 2024 оны сүүлээр үндэсний багаар элэгний хавдар тайрах мэс заслын эмч нар ирж манай эмч нартай хамтарч ажилласан.  Хорт хавдартай таван өвчтөний элэгний хавдрыг тайрсан,  өвчтөнүүдийн биеийн байдал сайжирч, эмнэлгээс гарсан. Энэхүү үйл ажиллагааг улам өргөжүүлж 2025 онд хавдарын  мэс заслын эмч нарыг хавдар судлалын үндэсний төвд бэлдэж байгаа. Зургаан сарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалтанд хамруулж, хавдрын эмч нар нэг баг болж хавдар тайрах мэс заслыг орон нутагт хийж эхэлнэ. Үүнд элэг, ходоод тайрна. Мөн эмэгтэйчүүдийн эмч нарыг бэлдэж хөхний хавдар, умайн хүзүүний хавдрыг орон нутагт эмчлэх боломжийг хангахаар ажиллаж байна. Улаанбаатар руу явахад хэрэглээний зардал их гардаг учир орон нутагтаа хийгдэх боломжийг бүрдүүлж ажиллаж байна. 2020 оноос орон нутгийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хавдрын химийн, бай эмчилгээ хийгдэж эхэлсэн. 2023-2024 онд химийн, бай эмчилгээ хийгдэх бүрэн боломжтой болсон. 2024 онд 416 удаагийн химийн эмчилгээ 160 удаагийн бай эмчилгээ хийгдсэн. Хавдрын төвд тоног төхөөрөмж шаардлагатай байгаа. Хавдрын эсийн шинжилгээг удаан хугацаанд биш түргэн хурацаанд хариуг гаргах тоног төхөөрөмж хэрэгтэй. Тоног төхөөрөмжийн хангалтад эрүүл мэндийн яам  800 сая төгрөг шийдвэрлэсэн. Хавдрын төвийн засварын ажилд орон нутгийн төсвөөс 350 орчим сая төгрөг батлагдаж тусгасан. Бид нар хүний нөөц зохион байгуулалтаа зөв шийдээд ажиллавал иргэд хавдрын тусламж үйлчилгээг орон нутагтаа бүрэн авах боломжтой болж байгаа. Туяа эмчилгээ орон нутагт хийгдэхгүй бусад бүх эмчилгээ хийгдэх юм.

Хавдрын тохиолдол яаж хэлбэлздэг вэ? 2024 оны хувьд өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад их бүртгэгдсэн үү?

Хавдрын тохиолдол жилд 300 орчим хүн шинээр нэмэгдэж, тогтвортой тоон үзүүлэлт гардаггүй. Жишээ нь 2020 онд 239 хүн хавдараа шинээр оношлуулж байсан бол 2021,2022 онд 208 хүн 2023 онд 197 хүн гэх мэт 200-300 хороонд хэлбэлздэг. Нас баралтын хувьд жилд 120-160 иргэн нас бардаг. Аймгийн хэмжээнд 1500 хавдартай иргэн байгаа.

Манай аймгийн хэмжээнд бүртгэгдэж байгаа хавдрын тохиолдлуудаас ямар хавдар  зонхилж байна вэ?

Бид хавдар судлалын үндэсний төвтэй хамтарч судалгаа хийж үзэхэд ОРХОН АЙМГААС ямар хавдартай иргэд очиж байна вэ? Гэж үзэхэд ЭЛЭГНИЙ ХАВДАР-ын бүх тохиолдол бүртгэгдсэн. Хоёрдугаарт хөхний хавдартай иргэн олон байна.

Хавдар үүсэх шалгаан нь юу вэ? Нөлөөлж байгаа гол зүйлс нь буруу хоололт байна уу? Эсвэл иргэд оношилгоо шинэжилгээнд хамрагдаагүйгээс хүндрүүлж байна уу?

Хавдар үүсэх шалтгаан олон янз. Үүнд уламжлалт, хүнсний аюулгүй байдал, амьдралын хэв маяг буюу архи, тамхины хэрэглээ, мөн вирусын халдвар жишээ нь элэгний хавдар үүсэх шалтгаан нь элэгний В.С вирус, делта вирус нөлөөлж байна.

Иргэд хавдраас урьдчилан сэргийлэхийн тулд яах ёстой вэ?

Иргэд хавдраас урьдчилан сэргийлэхийн тулд эрт илрүүлэгт зайлшгүй хамрагдаж байх ёстой. Шинжилгээг авсанаар хавдрын тохиолдол илэрдэг. Иргэнд мэдрэгдэх зовиургүй үед хавдрыг илрүүлж чадаж байвал хагалгааны үр дүн сайн байна. Иргэд жилд нэг удаа ходоодоо дурандуулж, эход харуулж, рентген зураг авхуулж байх хэрэгтэй.

Мэдээлэл өгсөн таньд баярлалаа. Ажлын амжилт хүсэе.