Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй “150 мянган айл-орон сууц үндэсний хөтөлбөр”-ийг хэрэгжүүлэхэд Ипотекийн зээл хамгийн чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Нэлээн хэдэн жилийн өмнө монголчуудын ярианы хэлэнд “Ипотек” гэдэг үг орж ирсэн. Өдгөө энэ үгийг мэдэхгүй цэцэрлэгийн хүүхэд ч гэж байхгүй болж. Нөгөөтэйгүүр ипотекийн зээлгүй хүн манай нийгэмд хамгийн овсгоо самбаа муутай, зах зээлийн тогтолцооны иргэн биш болж харагдаад ирсэн. Тэгвэл Монголбанкнаас аймаг, орон нутагт хэдий хэмжээний ипотекийн зээл олгож байсан тухай мэдээллийг гаргажээ. Бүр нарийвчилбал, 2020 болоод 2021 оны байдлаар.

Эхлээд 2020 оны хувьд ипотекийн зээл 21 аймагт хэрхэн хүрсэн тухайд авч үзье. Монголбанкны мэдээллээс харвал 2020 онд 72 тэрбум 604 сая 200 мянган төгрөгийг 21 аймагт ипотекийн зээлээр олгосон байна. Нийтдээ орон нутгийн 1635 иргэн ипотекийн зээлд хамрагдсан байх юм. Аймгуудаар нь авч үзвэл Орхон аймагт 16 тэрбум 91 сая 500 мянган төгрөгийн ипотекийн зээлийг олгосон нь нийт зээлийн 22 хувь болжээ. Дээрх 16.9 тэрбум төгрөгийн ипотекийн зээлийг Орхон аймгийн 299 иргэн авсан байна. Мэдээллээс харвал Булган аймагт энэ онд нэг ч төгрөгийн ипотекийн зээл олгоогүй байна. Нэг үгээр бол Булганы нэг ч иргэн 2020 онд ипотекийн зээл авч чадаагүй гэсэн үг. Бидний  дараа Дархан-Уул аймгийнхан оржээ. Энэ аймгийн 161 иргэн 8 тэрбум 471 сая 100 мянган төгрөгийн ипотекийн зээл авсан байна. Энэ нь нийт зээлийн 12 хувь болох аж. Араас Өмнөговь, Дорнод аймагт нийт зээлийн тус бүр 8 хувь нь олджээ. Үнийн дүн, иргэдийн тоо нь ч сонин байх болов уу. Өмнөговь аймгийн 91 иргэн 6 тэрбум 57 сая 200 мянган төгрөгийн зээл авч. Харин Дорнод аймгийн 102 иргэн 5 тэрбум 488 сая 900 мянган төгрөгийн ипотекийн зээл авч орон сууцтай болсон байна.

Одоо 2021 оны үзүүлэлтийг авч үзье. Өнгөрөгч онд Орхон аймгийн 1010 иргэн 56 тэрбум 300 сая 300 мянган төгрөгийн ипотекийн зээл авчээ. Энэ нь орон нутагт олгосон нийт зээлийн 31 хувь. Өмнөх 2020 оноос 11 хувиар өссөн үзүүлэлттэй гарсан гэсэн үг. Дархан-Уул аймгийн 465 иргэн 25 тэрбум 936 сая 300 мянган төгрөгийн зээлийг өнгөрөгч 2021 онд авчээ. Нийт зээлийн 14 хувь гэсэн үг. Харин Өмнөговь аймгийн хувьд 2021 онд 116 иргэнд 6 тэрбум 489 сая 100 мянган төгрөгийн ипотекийн зээл олджээ.  Хамгийн сонирхолтой нь 2020 онд нэг ч төгрөгийн ипотекийн зээл олгогдоогүй Булган аймгийн хувьд 2021 онд 20 хүн 1 тэрбум 126 сая 500 мянган төгрөгийн зээл авсан байх юм. 2021 онд 21 аймгийн 3266 иргэнд 160 гаруй тэрбум төгрөгийн ипотекийн зээл олгожээ.

Саяхан даа, “Хэнтий аймаг руу улсын төсөв урсаж байна” гэж ирээд л шуугисан, монголчууд. Зарим нэг нь “Хэнтийхэн хүчтэй шүү, Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд энэ нутгийнх”  гэж ирээд л арсалдсан. Харин ипотекийн зээлд танил тал, ах дүү, найз нөхөд, ер нь тэгээд арын хаалга гэгч байдаггүй бололтой. Хэнтий аймгийн 44 иргэн 2020 онд  957 сая 600 мянган төгрөгийн ипотекийн зээл авсан байна. Харин өнгөрөгч 2021 онд тус аймгийн 35 иргэн 1 тэрбум 946 сая 700 мянган төгрөгийн ипотекийн зээлд хамрагдсан байна. Илүүц байж мэдэх ч зөвхөн Хэнтий аймгийн энэ 2 өгүүлбэрээс харвал тэнд орон сууцны эрэлт өндөр нийлүүлэлт бага байгаа нь ажиглагдана.

Эндээс харвал Ерөнхийлөгчтэй, Ерөнхий сайдтай байгаад ч Хэнтий аймгийнхан ипотекийн зээлийг илүү эдлэх боломжгүй юм байна. Гагцхүү аймгуудын эдийн засгийн чадавх, иргэдийн орлого, барилгажилт, иргэдийнх нь банкин дахь хадгаламж энэ тэр гээд олон үзүүлэлт сүрхий нөлөөлдөг бололтой. Эдгээр үзүүлэлтээрээ манай аймаг илүү байдаг, тэгээд Өрсөлдөх чадварын үзүүлэлтээрээ бусдыгаа тэргүүлдэг зэрэг олон хүчин зүйлээс бид тэргүүлэгч байж чаддаг учраас ипотекийн зээлийн хамрагдалт ч өндөр гарчээ.