БЯМБА
2025.06.08
ЭРДЭНЭТ
C°/C°
АНУ ДОЛЛАР
3527.07
ЕВРО
3736.58
БНХАУ ЮАНЬ
506.33
ОХУ РУБЛЬ
46.46
БНСУ ВОН
2.67
Б.АЛТАНГЭРЭЛ: Эрдэнэт үйлдвэрт төдийгүй Монгол Улсын эдийн засагт чухал нөлөө үзүүлнэ...
Б.АЛТАНГЭРЭЛ: Эрдэнэт үйлдвэрт төдийгүй Монгол Улсын эдийн засагт чухал нөлөө үзүүлнэ...

Эрдэнэт үйлдвэрийг 2031 он хүртэл хугацаанд хөгжүүлэх Үндсэн чиглэлд нуруулдан уусгах SX/EW технологиор исэлдсэн хүдэр боловсруулах болон зэсийн баяжмал хайлуулах, боловсруулах үйлдвэр барих хоёр төсөл багтсан. Нэмүү өртөг шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээр зорьсон ажлын явцын талаар Хөгжлийн хэлтсийн Тэргүүлэх металлургич инженер Б.Алтангэрэлээс тодруулсан юм.  

-Зэсийн баяжмал хайлуулах, боловсруулах металлурги-химийн үйлдвэр барьж байгуулах төслийн явцын талаар мэдээлэл өгнө үү?

-“Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ыг түшиглэн зэсийн баяжмал хайлуулан боловсруулж эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх талаар олон жил яригдаж байна. Энэ хугацаанд бид олон туршилт, судалгаа хийж, техник эдийн засгийн үндэслэлийг гаднын болон дотоод хүч, нөөц бололцоогоо ашиглан гүйцэтгэж ирсэн. Монгол Улсын Засгийн газрын 2019 оны тавдугаар сарын 29-ний өдрийн 214 дүгээр тогтоолоор “Хүнд үйлдвэрийн хөгжлийн үндэсний хөтөлбөр”-ийг баталсан. Мөн “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын талаар авах зарим арга хэмжээний тухай Засгийн газрын 2019 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдрийн 224 дүгээр тогтоолын дагуу “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ыг түшиглэн уул уурхай, металлурги-химийн үйлдвэрийн цогцолбор барьж байгуулах боломжийг судлан санал боловсруулж Засгийн газарт танилцуулах үүрэг өгөгдсөн. Эрдэнэт үйлдвэрийг 2031 он хүртэл хугацаанд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлд зэсийн баяжмал хайлуулах, боловсруулах  металлурги-химийн үйлдвэр барьж байгуулах,  исэлдсэн болон зэсийн бага агуулгатай сульфидын хүдрийг нуруулдан уусгах SX/EW технологиор катодын зэсийн үйлдвэр байгуулах гэсэн хоёр төсөл тусган хэрэгжүүлэхээр төлөвлөн ажиллаж байна. 

-Катодын зэсийн үйлдвэр барих төслийн тухайд...?

-Манай хүдрийн нөөц нэмэгдэж байгаа. 2015 онд техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулж Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр батлуулсан байдаг. Ил уурхай дахь исэлдсэн хүдрийн овоолгуудад хуримтлагдсан хүдрийн нөөц, “Эрдэнэтийн-Овоо” ордын баруун хойд ба төвийн ордын нэгдсэн уурхайгаас  ирээдүйд ашиглах явцад үүсэх исэлдсэн болон сульфидын хүдрийн нөөцөд үндэслэн Нуруулдан уусгалт–SX/EW технологиор барих үйлдвэрийн хүчин чадлыг жилд 10 мянган тонн катодын зэс байхаар тооцоолсон. Одоо энэ төслийн нарийвчилсан зураг төсөл боловсруулах зөвлөх үйлчилгээний гүйцэтгэгч шалгаруулах тендер үргэлжилж байна.  

-Зэсийн баяжмал хайлуулах, боловсруулах үйлдвэр барих төслийн ажил хэр урагштай явна?  

-Эрдэнэт үйлдвэр өөрийн инженер техникийн ажилчдынхаа нөөц бололцоог ашиглаад 2011, 2013, 2015 онд судалгааны ажлууд хийсний үр дүнд хайлуулах, цэвэршүүлэх үйлдвэрийн технологи сонгосон. Хайлах үйлдвэрийн олон  технологиудад харьцуулсан судалгаа хийснээр БНХАУ-д бий болсон SKS технологийг хөрөнгө оруулалт, ашиглалтын зардал, түүхий эдийн нөөц бололцоогоор Монголын нөхцөлд хамгийн боломжтой гэж үзсэн. 2015 онд энэ технологиор ТЭЗҮ боловсруулж, тухайн үеийн Аж үйлдвэрийн яамны Шинжлэх ухаан технологийн зөвлөлөөр дэмжсэн. Харин Засгийн газар Бор-Өндөрт байгуулахаар шийдвэрлэсэн байдаг. Өнөөдөр бид тухайн ТЭЗҮ-д тодотгол хийх хэрэгтэй. Энэ технологи шинэ шатанд хүрсэн, олон өөрчлөлт, нэмэлтүүд орсон. 

-Зэсийн баяжмал хайлуулах үйлдвэрээс ялгарах хүхрийн давхар исэл агуулсан хийн асуудал олон жилийн толгойны өвчин байсаар ирсэн. Үүнийг хэрхэн шийдэх вэ?   

-БНХАУ-ын China ENFI Engineering компанитай хамтран Металлурги-химийн үйлдвэрээс ялгарах хүхрийн давхар исэл агуулсан хийг нунтаг нүүрсээр боловсруулж, элементийн хүхэр гарган авах лабораторийн туршилтыг хийж гүйцэтгэсэн одоо тус технологийн үйлдвэрлэлийн туршилтын ажлыг хийж гүйцэтгэхээр ажиллаж байна. Хэрэв туршилт үр дүнтэй болбол том алхам болно. 

-Элементийн хүхэр гаргах нь ямар давуу талтай вэ? 

-Хүхрийн хүчлийн хэрэглээ монголд хязгаарлагдмал, тээвэрлэх, хадгалах боломж бололцоо хомс. Харин элементийн хүхэр хэмжээний хувьд харьцангуй бага, хуурай төлөв байдалтай, дараагийн шатны химийн үйлдвэрлэлд ашиглах боломжтой. Ойролцоогоор 600 мянган тонн зэсийн баяжмал боловсруулахад 200-аад мянган тонн элементийн хүхэр гарах урьдчилсан тооцоо бий. Харин хүхрийн хүчил үйлдвэрлэвэл энэ хэмжээний баяжмал боловсруулахад 600 мянган тонн хүхрийн хүчил гарна. Түүнийг хадгалах, саармагжуулах, тээвэрлэх зардал маш өндөр. Борлуулъя гэхээр монголд хэрэглээ байхгүй. Тиймээс элементийн хүхэр үйлдвэрлэх технологи нэвтрүүлэхээр Хятадын компаниудтай хамтран ажиллаж байна.  

-Элементийн хүхрийг юунд ашиглах вэ?

-Элементийн хүхрийн хэрэглээ өндөр. Ихэнхдээ хүхрийг фосфатын бордоо үйлдвэрлэлийн чухал химийн түүхий эд болох хүхрийн хүчлийг үйлдвэрлэхэд ашигладаг байна. Тиймээс хүхрээс хүхрийн хүчил, хүхрийн хүчлээс фосфатын бордоо үйлдвэрлэх нь хүхрийн хэрэглээний гол салбар юм. Үүнээс гадна хүхрийг хөнгөн үйлдвэрүүд, эмийн болон бусад үйлдвэрлэлд өргөн хэрэглэгддэг титаны давхар исэл, нүүрстөрөгчийн дисульфид, уусдаггүй хүхэр болон бусад бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхэд ашигладаг. Жишээ нь БНХАУ 2018 онд 10,7 сая тонн хүхэр импортолсон бөгөөд импортын дундаж үнэ нь 153.2 ам.доллар/тонн байсан. Үүний 60 хувь нь фосфатын бордоо үйлдвэрлэхэд зориулагдсан байна

-Ингэхэд, энэ хоёр үйлдвэр маань хэзээ баригдаж, ашиглалтад орох вэ? 

-Эрдэнэт үйлдвэр Зэсийн баяжмал хайлуулах, боловсруулах үйлдвэрийн ТЭЗҮ-ийг БНХАУ-ын China Volant Industry болон China ENFI Engineering компаниудтай хамтран боловсруулсан. Аж үйлдвэрийн яамны дэргэдэх Шинжлэх ухаан, технологийн зөвлөлийн дүгнэлтээр дэмжигдсэн. Гүйцэтгэгч талаас урьдчилсан байдлаар өгсөн ТЭЗҮ-д металлурги-химийн үйлдвэрийг ойролцоогоор 36 сарын дотор буюу гурван жилийн хугацаанд барьж байгуулахаар тооцоолж байсан. Катодын зэсийн үйлдвэрийн хувьд ерөнхийдөө өргөн дэлгэрсэн технологи болохоор хоёр жилийн дотор барьж байгуулах боломжтой. Гэхдээ ТЭЗҮ-ийн үр дүнг харж байж шийдэх болов уу. 

-Элементийн хүхэр үйлдвэрлэх технологи нэвтрүүлсэн газар байдаг уу?   

Хүхрийн давхар ислийг шууд катализаторын орчинд янз бүрийн ангижруулагчаар, хүхэр устөрөгч, нүүрс хүчлийн монооксид, метан, нийлмэл хийгээр ангижруулан элементийн хүхэр гарган авах нь эртнээс танил болсон технологи юм. Зэс хайлах үйлдвэрээс ялгарах хүхрийн давхар исэл агуулсан хийг байгалийн хийгээр ангижруулан элементийн хүхэр үйлдвэрлэдэг, Финляндын Outokumpu компанийн боловсруулсан технологи ОХУ-ын Норильск Никель Уул уурхай металлургийн цогцолборын үйлдвэрлэлд нэвтэрсэн байдаг. Элементийн хүхэр үйлдвэрлэхийн тулд гурав дөрвөн тусдаа технологи ашиглана. Байгалийн хий, нефть боловсруулах үйлдвэрүүдэд ашиглагддаг блок технологиудыг нийлүүлээд зэсийн баяжмал хайлах үйлдвэрийн хийг боловсруулах чиглэлээр ашигладаг газар байхгүй. Харин бид тэр технологиудыг нэгтгээд элементийн хүхэр үйлдвэрлэх технологи гаргаж авах боломжтой гэж судалгааны үр дүнд үзсэн. “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ China ENFI Engineering компанитай хамтран тус чиглэлээр үйлдвэрлэлийн туршилт зохион байгуулахаар ажиллаж байна.  

-Энэ хоёр төсөл амжилттай хэрэгжлээ гэхэд Эрдэнэт үйлдвэрт, цаашлаад Монгол улсад ямар үр ашиг авчрах вэ? 

-Эрдэнэт үйлдвэр жилд 32 сая тонн хүдэр боловсруулаад 600 гаруй мянган тонн зэсийн баяжмал экспортод гаргадаг. Өөрөөр хэлбэл эцсийн бүтээгдэхүүн биш, дараагийн шатны үйлдвэрлэлийн түүхий эд гэсэн үг. Харин зэсийн баяжмал хайлах үйлдвэр байгуулснаар тээвэрлэлтийн зардал багасна, орлого нэмэгдэнэ, аранжин зэсээр эд анги, труба хоолой гэх мэт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломж нээгдэнэ, жижиг дунд үйлдвэрлэл хөгжинө, ажлын байр шинээр нэмэгдэнэ гээд олон давуу тал бий болно. Түүнээс гадна зэсийн баяжмалтай цуг гардаг алт, мөнгө зэрэг дагалдах металлуудыг ялган авах нөхцөл бүрдэнэ. Энэ утгаараа зөвхөн Эрдэнэт үйлдвэрт төдийгүй Монгол улсын эдийн засагт нөлөөлөх өндөр ач холбогдолтой. Дэд бүтэц, тээвэр ложистик, хангамжийн асуудал, сервис  үйлчилгээ дагаж хөгжихөөс эхлээд олон боломж нээгдэнэ. Төслийн хувьд эдийн засагчдын тооцоолж байгаагаар хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нь өндөр, эргэн төлөгдөх хугацаа нь урт байж мэднэ. Гэхдээ улсын үйлдвэржилтэд том түлхэц үзүүлэх юм.  

-Байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөлөл нь хэр бол...?

-Технологи хөгжөөгүй дээхэн үед сөрөг нөлөө байсныг үгүйсгэхгүй. Өнөөдөр технологи маш өндөр түвшинд хүрсэн. Хүхэр барилтыг бүрэн шийдэх боломжтой болчихлоо. Хайлуулалтаас гарах хий, хүхрийн давхар ислийг 98 хувь хүртэл барих боломжтой болсон. Өөрөөр хэлбэл Металлурги химийн үйлдвэрээс гарах хий, ус, хаягдал нь Монгол улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй бүх стандарт шаардлагад  нийцэхүйц болж хөгжсөн.. 

-Баярлалаа.                                

“ЯНЗАГА” ЗУСЛАН ЭНЭ ЖИЛ ОЛОН ХӨТӨЛБӨР ХЭРЭГЖҮҮЛЖ, ХҮҮХДҮҮДЭЭ ХҮЛЭЭН АВНА
ГУДАМЖНЫ ХУДАЛДААЧИД ХОТЫН ТӨВИЙГ ЭЗЭЛЧИХЛЭЭ
“АМГАЛАН ОРШИХУЙ ОРДОН” ЗАМЫН ТРАССТАД ОРЖЭЭ
ЭРДЭНЭТ ХОТЫН ТӨВИЙГ УРД, ХОЙД ХЭСГЭЭР НЬ ХААНА
УИХ-ЫН ЖИЖИГ ТАНХИМ БАЙГУУЛАГДЛАА
ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИТ АЖ АХУЙН ГАЗРУУДЫГ ХӨДӨЛГӨЖ ЭХЭЛЛЭЭ
ДАМИРАНГИЙН ОЮУНБАЯР ТЕНДЕРИЙН АЛБЫГ УДИРДАНА
УХААЛАГ ТООЛУУРААР ХАНГАХАД 14 ОРЧИМ ТЭРБУМ ТӨГРӨГ ЗАРЦУУЛНА
СААРАЛ УС ХЭРЭГЛЭЖ ЭХЭЛНЭ
СААРАЛ УС ХЭРЭГЛЭЖ ЭХЭЛНЭ
5-р сар. 12, 2025, 11:47 a.m.
БИОТЕХНОЛОГИЙН ӨРХИЙН ҮЙЛДВЭРЛЭГЧДИЙГ ХӨГЖҮҮЛНЭ
Далд зогсоол байгуулах зураг төсөл боловсруулах
Гэр хорооллын усан хангамжийн системийн өргөтгөл шинэчлэлийн зураг, гидравлик тооцоо төсөв хийх
Цэцэрлэгт хүрээлэнгийн зүүн хэсгийн гадна тохижилт, инженерийн шугам сүлжээний зураг төсөл боловсруулах
Янзага зусланд иж бүрэн засварлах зураг төсөл боловсруулах
Гэрлэн дохио бүхий авто замын уулзварт хиймэл оюун ухаан суурилсан удирдлагын тоног төхөөрөмж худалдан авах
Нийгмийн салбарын байгууллагуудад тэргэнцэртэй иргэнийг шатаар аюулгүй зорчуулах хэрэгсэл худалдан авах
Ерөнхий боловсролын сургуулиудад шинээр байгуулах хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хөгжлийг дэмжих танхимд тоног төхөөрөмж худалдан авах
БОЭТ-ийн эрчимт эмчилгээ, мэдээгүйжүүлгийн тасагт тоног төхөөрөмж худалдан авах (Унтуулгын аппарат)
Баян-Өндөр уулын ганц модотын аманд байгалийн усыг хуримтлуулах хөв цөөрөм байгуулах нөхцөл байдал, техникийн судалгааны ажлыг мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх
Хавдрын оношилгоо, эмчилгээ, хяналт, сэргэлтийн төвийн засвар хийх
Гэр хорооллын усан хангамжийн системийн өргөтгөл шинэчлэлийн зураг, гидравлик тооцоо төсөв хийх
Баян-Өндөр уулын ганц модотын аманд байгалийн усыг хуримтлуулах хөв цөөрөм байгуулах нөхцөл байдал, техникийн судалгааны ажлыг мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх
Цэцэрлэгт хүрээлэнгийн зүүн хэсгийн гадна тохижилт, инженерийн шугам сүлжээний зураг төсөл боловсруулах
Далд зогсоол байгуулах зураг төсөл боловсруулах
Ерөнхий боловсролын сургуулиудад шинээр байгуулах хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хөгжлийг дэмжих танхимд тоног төхөөрөмж худалдан авах
Нийгмийн салбарын байгууллагуудад тэргэнцэртэй иргэнийг шатаар аюулгүй зорчуулах хэрэгсэл худалдан авах
Хавдрын оношилгоо, эмчилгээ, хяналт, сэргэлтийн төвийн засвар хийх
БОЭТ-ийн эрчимт эмчилгээ, мэдээгүйжүүлгийн тасагт тоног төхөөрөмж худалдан авах (Унтуулгын аппарат)
Гэрлэн дохио бүхий авто замын уулзварт хиймэл оюун ухаан суурилсан удирдлагын тоног төхөөрөмж худалдан авах
Янзага зусланд иж бүрэн засварлах зураг төсөл боловсруулах
Д.Энхцэцэг: Инженер, нийгмийн салбарын 30 мэргэжлээс сонгон Сүнчон их сургуульд тэтгэлгээр сурах боломжтой
МОНГОЛЫН ТАТВАРЫН АЛБА ТАТВАР ТӨЛӨГЧИД ЗӨВЛӨН ТУСЛАГЧ АЛБА БАЙНА
35/10 кВ-ын Даваат дэд станцаас тэжээлтэй "ЭБЦТС" ТӨХК-ийн 16, "Эрдэнэт-Ус ДТС"  ОНӨХК-ийн 9 дэд станцын 6/0.4 кВ-ын трансформаторыг 10/0.4 кВ-ын трансформатороор сольж барих ажил
Орхон аймаг. Баян-Өндөр сум. Уурхайчин баг. Уурхайчины гудамжийг А1001 замтай холбосон авто замд их засварын ажил хийх /үлдэгдэл хэсэг/
Баянбулаг баг АТП-409 дэд станцын урд шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил
Баянбулаг баг АТП-409 дэд станцын хойно шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил
Орон сууцны 7а хороололд цэцэрлэгийн барилгын зураг төсөл
Эрдэнэ багт байрлах 6/0.4кВ-ын АТП-64 дэд станцын 0.4кВ-ын ЦДАШ-ыг төмөр бетон тулгуур, СИП утсанд шилжүүлэх ажил
Спорт заалны зураг төсөл боловсруулах /Говил багт/
35/10 кВ-ын Чингэл дэд станцаас тэжээлтэй "ЭБЦТС" ТӨХК-ийн 17, "Эрдэнэт-Ус ДТС"  ОНӨХК-ийн 11 дэд станцын 6/0.4 кВ-ын трансформаторыг 10/0.4 кВ-ын трансформатороор сольж барих
ХҮҮХДЭД НАРИЙН МЭРГЭЖЛИЙН ҮЗЛЭГ ХИЙЖ ЭХЭЛЛЭЭ
ОРХОН АЙМГИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ЕСӨН ТОМ ТӨСӨЛТЭЙ ТАНИЛЦАНА УУ
ОРХОН АЙМГИЙН УДИРДЛАГУУДЫГ ОГЦРУУЛНА
ОРХОН АЙМАГ ХӨГЖЛӨӨР ЦОЙЛОХ УУ
“АМГАЛАН ОРШИХУЙ ОРДОН” ЗАМЫН ТРАССТАД ОРЖЭЭ
Согоот баг. 9,10-р байрны авто зам,  авто зогсоолд их засварын ажил хийх.
Наран баг АТП-517 дэд станцын баруун хойд хэсэгт шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил.
Эрдэнэ баг АТП-14 дэд станцын урд шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА дэд станц барих
Орон сууцны байруудын цахилгаан шат шинэчлэлт хийх
“Хойд бүс – Эрдэнэт 2025” эдийн засгийн форум болно
БТСГ-т шаардагдах тоног төхөөрөмж, хэрэглэл материал худалдан авах
Говил багийн байр хүртэл агаараар татагдсан орон нутгийн өмчийн "Цахим Эрдэнэт"  сүлжээний шилэн кабель, түүний модон багануудыг солих ажил
“ЯНЗАГА” ЗУСЛАН ЭНЭ ЖИЛ ОЛОН ХӨТӨЛБӨР ХЭРЭГЖҮҮЛЖ, ХҮҮХДҮҮДЭЭ ХҮЛЭЭН АВНА
Баян-Өндөр уулын ганц модотын аманд байгалийн усыг хуримтлуулах хөв цөөрөм байгуулах нөхцөл байдал, техникийн судалгааны ажлыг мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх
Согоот баг УДТТ 6-2 дулаан, цэвэр усны шугам шинэчлэх
Далд зогсоол байгуулах зураг төсөл боловсруулах
ОРХОН АЙМГИЙН “ХҮН” НАМЫН ДАРГААР Э.ЭНХЧИМЭГ СОНГОГДЛОО
2500 ХҮНИЙГ АЖЛЫН БАЙРАНД ЗУУЧЛАНА
Рашаант баг АТП-263 дэд станцын урд талд шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил
Баянбулаг баг 10 кВ-ын РП-1 хуваарилах байгууламжаас РП-205 хүртэлх 10 кВ-ын 1.660 км трасстай хос кабель шугам барих ажил