ДАВАА
2025.06.10
ЭРДЭНЭТ
C°/C°
АНУ ДОЛЛАР
3527.07
ЕВРО
3736.58
БНХАУ ЮАНЬ
506.33
ОХУ РУБЛЬ
46.46
БНСУ ВОН
2.67
С.Баялаг: Хаягдал цагаан элс, Барилгын материалын элсний физик химийн шинж чанар ойролцоо байна
С.Баялаг: Хаягдал цагаан элс, Барилгын материалын элсний физик химийн шинж чанар ойролцоо байна

Цагаан тоосон дахь хүнд металлын агуулга, түүний шинжилгээний үр дүнгийн талаар Эрдэнэт үйлдвэрийн Байгаль орчин ногоон хөгжлийн хэлтсийн байгаль орчны лабораторийн эрхлэгч С.Баялагтай ярилцлаа.

-Та эхлээд лабораторийн талаар товч танилцуулна уу?

-Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 1, 3-р заалт, 31 дүгээр зүйлийн 7-р заалтыг үндэслэн байгаль орчны лаборатори 2008 онд ашиглалтад орсон. Үйлдвэрийн цех, нэгжүүд болон хүрээлэн буй орчны хөрс, ус, агаарын дээжид шинжилгээ хийж, хяналт тавин ажилладаг. Манай лаборатори Орос, Герман, АНУ-д үйлдвэрлэсэн орчин үеийн шинжилгээний багаж тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон. Газар дээр нь хэмжилт, шинжилгээг хээрийн болон суурин шинжилгээний аргаар хийх боломжтой. Монгол улсын  Стандартчилал, хэмжил зүйн газраар дөрвөн  удаа магадлан итгэмжлэгдсэн. Энэ онд “Сорилтын болон шалгалт тохируулгын лабораторийн чадавхид тавих ерөнхий шаардлага” MNS ISO/IEC 17025:2018 шинэчлэгдсэн стандартын шаардлага хангаж дөрвөн  жилийн хугацаатай итгэмжлэл авсан.

-Үйлдвэрийн хаягдал цагаан тоосыг хэрхэн шинжилдэг вэ? Шинжилгээний үр дүн ямар гарч байна?

-Бид Хаягдлын аж ахуйн элс буюу цагаан тоосонд тогтмол хяналт тавин ажилладаг. Эрдэнэт үйлдвэрийн хаягдал хураах санг 1978 оноос ашиглаж байна. 2018 оны байдлаар Хаягдлын аж ахуйн нийт 2033 га талбайн 1303 га-г хаягдал элс эзэлж байна. Бид хаягдал  элсний химийн найрлагыг тогтмол тодорхойлдог. Саяхан олон улсын магадлан итгэмжлэгдсэн Геологийн төв лаборатори, манай үйлдвэрийн Чанар хяналтын хэлтсийн Химийн төв лабораторит цагаан элсний химийн найрлагын шинжилгээг хийлгэсэн. Ингэхдээ Орхон аймагт байрлах 18-р карьерийн байгалийн элстэй харьцуулан шинжилсэн. Эндээс хүний биед хортой элемент болох кадьми, хар тугалгын химийн найрлагыг авч үзвэл Хаягдлын аж ахуйн цагаан элсэнд кадьми 0,0001, хар тугалга 0,003, 18-р карьерийн элсэнд кадьми 0,0001, хар тугалга 0,001 хувийн агуулгатай байна. Эдгээр элсний физик, хими шинж чанар нь ойролцоо байгаа юм.

-Хөрсөн дэх хүнд металлын агуулга хэр байдаг вэ?

-Хүрээлэн буй орчны хөрсөнд хүнд металлын таван үзүүлэлт, хөрсөнд байх чийг буюу ялзмагийн хуурай үлдэгдлийг тодорхойлдог. Цагаан тоос буусан хөрснөөс MNS 58/50-2018  стандартаар дээж авч шинжлэхэд хар тугалганы хэмжээ 100мг/кг байхаас 17,20, хром 150 мг/ кг байхаас 50,44, цинк 300 мг/ кг байхаас 70,6 мг/кг байна. Хөрсний бүтцээсээ хамаарч зэс, молибден арай өндөр байдаг.

-Жаргалант суманд тарьсан хүнсний ногоо цагаан тоосонд өртсөн болохоор хортой гэх яриа газар авсан. Энэ талаар хийсэн шинжилгээ, батлагдсан үр дүн бий юу?

-Хаягдлын аж ахуйн байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээ хийсэн. ЖЭНР компани Вокзал орчмын айлын хашаан дахь ногооны талбай, Жаргалант сумын ногооны талбайгаас төмсний дээж авч Улаанбаатар хотод Номин холдинг ХХК-ийн Эко стандарт лабораторит 2018 оны 9-р сард шинжилгээ хийлгэсэн. Шинжилгээгээр хар тугалга, кадьми, зэс, нитрат гэсэн дөрвөн үзүүлэлтийг авч үзсэн бөгөөд шинжилгээний үр дүн зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс хэтрээгүй. Аймгийн хүнс Хөдөө аж ахуйн газраас  бас судалгаа хийлгэсэн нь зөвшөөрөгдөх хэмжээнд гарсан тухай Жаргалантын ногоочдод танилцуулж байсан.

 -Тэгвэл цагаан элсийг барилгын материал болгон ашиглах боломжтой эсэхийг судалсан туршилт байдаг уу?

-Хаягдал цагаан элс нь механик эвдрэлээр үүссэн бутармал, элсэрхэг чулуулаг юм. Үүнийг үндэслэн барилгын материалын түүхий эдийн туршилт судалгааны олон ажил хийсэн байдаг. Тухайлбал Технологийн сургуулийн багш, доктор Б.Оюун цагаан шороог хаягдлын даланд байгаагаар нь хуурай хольц, тоосгонд ашиглах, нунтаглан бетонд нэмэлт болгох, цагаан шороог шигшиж угаан элс, шавраар салган угаасан элсээр хуурай хольц гаргах, шавраар өнгөлгөөний тоосго хийх, цагаан шороог нано хэмжээтэй нунтаглан бетонд нэмэлтээр хэрэглэх зэрэг туршилт судалгааны  ажил  хийсэн.

 

 

 

 -Саяхан гол ус бохирдуулж буй эх үүсвэрүүдийг илрүүлэх шалгалт хийсэн. Энэ талаар ...?

-Аймгийн Байгаль орчин аялал жуулчлалын газрын дарга удирдамж гарган “Эрдэнэт, Хангал голыг бохирдуулж буй эх үүсвэрүүдийг тогтоох хяналт шалгалт явуулсан. БОАЖГ, МХГ, Сэлэнгэ сав газрын захиргаа, УЦУОШТ, Эрдэнэт үйлдвэрийн ХАБЭАБОХХ-ийн ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүн хамтарсан эхний шатны шалгалтаар дээрх голыг бохирдуулж буй 11 аж ахуй нэгжийн 17  эх үүсвэр тогтоосон. Эрдэнэт үйлдвэрээс гол бохирдуулж буй хоёр эх үүсвэр илэрсэн. Дараагийн шатны шалгалт  II улиралд явагдах юм.

Я.Энхтуяа

Фото: Б.Баттөгс

Эх сурвалж “Erdenettoday.mn”

АЙМАГ НЭГ ОРЛОГЧТОЙ ХЭВЭЭР БАЙХ УУ
“ЯНЗАГА” ЗУСЛАН ЭНЭ ЖИЛ ОЛОН ХӨТӨЛБӨР ХЭРЭГЖҮҮЛЖ, ХҮҮХДҮҮДЭЭ ХҮЛЭЭН АВНА
ГУДАМЖНЫ ХУДАЛДААЧИД ХОТЫН ТӨВИЙГ ЭЗЭЛЧИХЛЭЭ
“АМГАЛАН ОРШИХУЙ ОРДОН” ЗАМЫН ТРАССТАД ОРЖЭЭ
ЭРДЭНЭТ ХОТЫН ТӨВИЙГ УРД, ХОЙД ХЭСГЭЭР НЬ ХААНА
УИХ-ЫН ЖИЖИГ ТАНХИМ БАЙГУУЛАГДЛАА
ОРОН НУТГИЙН ӨМЧИТ АЖ АХУЙН ГАЗРУУДЫГ ХӨДӨЛГӨЖ ЭХЭЛЛЭЭ
ДАМИРАНГИЙН ОЮУНБАЯР ТЕНДЕРИЙН АЛБЫГ УДИРДАНА
УХААЛАГ ТООЛУУРААР ХАНГАХАД 14 ОРЧИМ ТЭРБУМ ТӨГРӨГ ЗАРЦУУЛНА
СААРАЛ УС ХЭРЭГЛЭЖ ЭХЭЛНЭ
СААРАЛ УС ХЭРЭГЛЭЖ ЭХЭЛНЭ
5-р сар. 12, 2025, 11:47 a.m.
БИОТЕХНОЛОГИЙН ӨРХИЙН ҮЙЛДВЭРЛЭГЧДИЙГ ХӨГЖҮҮЛНЭ
Далд зогсоол байгуулах зураг төсөл боловсруулах
Гэр хорооллын усан хангамжийн системийн өргөтгөл шинэчлэлийн зураг, гидравлик тооцоо төсөв хийх
Цэцэрлэгт хүрээлэнгийн зүүн хэсгийн гадна тохижилт, инженерийн шугам сүлжээний зураг төсөл боловсруулах
Янзага зусланд иж бүрэн засварлах зураг төсөл боловсруулах
Гэрлэн дохио бүхий авто замын уулзварт хиймэл оюун ухаан суурилсан удирдлагын тоног төхөөрөмж худалдан авах
Нийгмийн салбарын байгууллагуудад тэргэнцэртэй иргэнийг шатаар аюулгүй зорчуулах хэрэгсэл худалдан авах
Ерөнхий боловсролын сургуулиудад шинээр байгуулах хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хөгжлийг дэмжих танхимд тоног төхөөрөмж худалдан авах
БОЭТ-ийн эрчимт эмчилгээ, мэдээгүйжүүлгийн тасагт тоног төхөөрөмж худалдан авах (Унтуулгын аппарат)
Баян-Өндөр уулын ганц модотын аманд байгалийн усыг хуримтлуулах хөв цөөрөм байгуулах нөхцөл байдал, техникийн судалгааны ажлыг мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх
Гэр хорооллын усан хангамжийн системийн өргөтгөл шинэчлэлийн зураг, гидравлик тооцоо төсөв хийх
Баян-Өндөр уулын ганц модотын аманд байгалийн усыг хуримтлуулах хөв цөөрөм байгуулах нөхцөл байдал, техникийн судалгааны ажлыг мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх
Далд зогсоол байгуулах зураг төсөл боловсруулах
Цэцэрлэгт хүрээлэнгийн зүүн хэсгийн гадна тохижилт, инженерийн шугам сүлжээний зураг төсөл боловсруулах
Нийгмийн салбарын байгууллагуудад тэргэнцэртэй иргэнийг шатаар аюулгүй зорчуулах хэрэгсэл худалдан авах
Ерөнхий боловсролын сургуулиудад шинээр байгуулах хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хөгжлийг дэмжих танхимд тоног төхөөрөмж худалдан авах
БОЭТ-ийн эрчимт эмчилгээ, мэдээгүйжүүлгийн тасагт тоног төхөөрөмж худалдан авах (Унтуулгын аппарат)
Гэрлэн дохио бүхий авто замын уулзварт хиймэл оюун ухаан суурилсан удирдлагын тоног төхөөрөмж худалдан авах
Янзага зусланд иж бүрэн засварлах зураг төсөл боловсруулах
Хавдрын оношилгоо, эмчилгээ, хяналт, сэргэлтийн төвийн засвар хийх
Д.Энхцэцэг: Инженер, нийгмийн салбарын 30 мэргэжлээс сонгон Сүнчон их сургуульд тэтгэлгээр сурах боломжтой
МОНГОЛЫН ТАТВАРЫН АЛБА ТАТВАР ТӨЛӨГЧИД ЗӨВЛӨН ТУСЛАГЧ АЛБА БАЙНА
Орхон аймаг. Баян-Өндөр сум. Уурхайчин баг. Уурхайчины гудамжийг А1001 замтай холбосон авто замд их засварын ажил хийх /үлдэгдэл хэсэг/
35/10 кВ-ын Даваат дэд станцаас тэжээлтэй "ЭБЦТС" ТӨХК-ийн 16, "Эрдэнэт-Ус ДТС"  ОНӨХК-ийн 9 дэд станцын 6/0.4 кВ-ын трансформаторыг 10/0.4 кВ-ын трансформатороор сольж барих ажил
Баянбулаг баг АТП-409 дэд станцын урд шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил
Баянбулаг баг АТП-409 дэд станцын хойно шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил
Орон сууцны 7а хороололд цэцэрлэгийн барилгын зураг төсөл
Эрдэнэ багт байрлах 6/0.4кВ-ын АТП-64 дэд станцын 0.4кВ-ын ЦДАШ-ыг төмөр бетон тулгуур, СИП утсанд шилжүүлэх ажил
Спорт заалны зураг төсөл боловсруулах /Говил багт/
35/10 кВ-ын Чингэл дэд станцаас тэжээлтэй "ЭБЦТС" ТӨХК-ийн 17, "Эрдэнэт-Ус ДТС"  ОНӨХК-ийн 11 дэд станцын 6/0.4 кВ-ын трансформаторыг 10/0.4 кВ-ын трансформатороор сольж барих
ХҮҮХДЭД НАРИЙН МЭРГЭЖЛИЙН ҮЗЛЭГ ХИЙЖ ЭХЭЛЛЭЭ
ОРХОН АЙМГИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ЕСӨН ТОМ ТӨСӨЛТЭЙ ТАНИЛЦАНА УУ
ОРХОН АЙМГИЙН УДИРДЛАГУУДЫГ ОГЦРУУЛНА
ОРХОН АЙМАГ ХӨГЖЛӨӨР ЦОЙЛОХ УУ
“АМГАЛАН ОРШИХУЙ ОРДОН” ЗАМЫН ТРАССТАД ОРЖЭЭ
Согоот баг. 9,10-р байрны авто зам,  авто зогсоолд их засварын ажил хийх.
Наран баг АТП-517 дэд станцын баруун хойд хэсэгт шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил.
Эрдэнэ баг АТП-14 дэд станцын урд шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА дэд станц барих
Орон сууцны байруудын цахилгаан шат шинэчлэлт хийх
“Хойд бүс – Эрдэнэт 2025” эдийн засгийн форум болно
БТСГ-т шаардагдах тоног төхөөрөмж, хэрэглэл материал худалдан авах
Говил багийн байр хүртэл агаараар татагдсан орон нутгийн өмчийн "Цахим Эрдэнэт"  сүлжээний шилэн кабель, түүний модон багануудыг солих ажил
АЙМАГ НЭГ ОРЛОГЧТОЙ ХЭВЭЭР БАЙХ УУ
Баян-Өндөр уулын ганц модотын аманд байгалийн усыг хуримтлуулах хөв цөөрөм байгуулах нөхцөл байдал, техникийн судалгааны ажлыг мэргэжлийн байгууллагаар гүйцэтгүүлэх
Согоот баг УДТТ 6-2 дулаан, цэвэр усны шугам шинэчлэх
Далд зогсоол байгуулах зураг төсөл боловсруулах
ОРХОН АЙМГИЙН “ХҮН” НАМЫН ДАРГААР Э.ЭНХЧИМЭГ СОНГОГДЛОО
2500 ХҮНИЙГ АЖЛЫН БАЙРАНД ЗУУЧЛАНА
Рашаант баг АТП-263 дэд станцын урд талд шинээр баригдах айл өрхийн цахилгаан хангамжийн 10 кВ-ын ЦДАШ, 10/0.4 кВ-ын 250 кВА /КТПН/ дэд станц барих ажил
Баянбулаг баг 10 кВ-ын РП-1 хуваарилах байгууламжаас РП-205 хүртэлх 10 кВ-ын 1.660 км трасстай хос кабель шугам барих ажил