Жил бүрийн арванхоёрдугаар сарын 22-нд ес эхэлж, түүнийгээ дагаад цаг агаар өмнөхөөсөө хүйтэрч өглөө, оройд жавар тачигнаж эхэлдэг. Өглөөний байдлаас ажихад гудамжны модод хүртэл цан хүүрэгт цохиулж яах аргагүй хүйтэрч эхэлснийг сануулж байна. Монголчууд эрт үеэс өвлийн ид хүйтнийг ажин шинжиж түүндээ дасан зохицохын хэрээр өөрсдийнхөө сэтгэл зүйд ч байгаль, цаг уурын хүйтэн уур амьсгалыг гүн шингээж, өвлийн ид хүйтэнтэй хамтран амьдардаг өвөрмөц ард түмэн билээ. Өвлийн оргил хүйтэн үе нь гурван сар шахам нийтдээ 81 хоног үргэлжилнэ. Энэхүү 81 хоногийг бид нялх гурав, идэр гурав, хөгшин гурван ес хэмээн хуваадаг. Арванхоёрдугаар сарын 22-нд хамгийн богино өдөр, хамгийн урт шөнө тохионо. Энэ бол өвлийн туйл тохиож буй хэрэг. Маргаашнаас эхлэн өдөр уртсаж шөнө богиносно. Нэг үгээр хэлбэл нар наашилж буй. Харин зургаадугаар сарын 22-нд хамгийн урт өдөр, хамгийн богино шөнө тохиодог. Энэ өдрөөс эхлэн өдөр богиносч, шөнө уртасдаг. Харин хавар гуравдугаар сарын 22-нд, намар есдүгээр сарын 22-нд өдөр шөнө тэнцдэг ажээ. Монголын ард түмэн есөн ес 81 хоног буюу өвлийн туйл хүйтнээс эхлэн дулаан уур амьсгал ортол шинжээд ахуй амьдралдаа хэвшүүлэхийн зэрэгцээ хойч үедээ    Нэг есд нэрмэл архи хөлдөнө    Хоёр есд хорз архи хөлдөнө    Гурван есд гунан үхрийн эвэр хуга хөлдөнө    Дөрвөн есд дөнөн үхрийн эвэр хөлдөнө    Таван есд тавьсан будаа хөлдөхгүй    Зургаан есд зурайсан зам гарна    Долоон есд довын толгой борлоно    Найман есд нял шал болно    Есөн есд ерийн дулаан болно хэмээн сургаж иржээ. [sgmb id="1"]