Ярилцсан: М.Мөнхцэцэг МАХН-ын “Иргэний шударга ёс эвсэл” тойрогт ялалт байгуулсан гурван газар байдаг. Үүний нэг нь Орхон аймаг юм. Орхончууд УИХ-д Л.Цогийг сонгоод сонгуулийн дөрвөн жил дуусах гэж буй энэ хугацаанд тойрогтоо тоотой хэдхэн удаа үзэгдсэнд иргэд шүүмжлэлтэй байгаа. УИХ-д төлөөлөлтэй манай аймагт МАХН-ын гишүүн, УИХ-ын Өргөдлийн байнгын хорооны дарга, эрхэм гишүүн О.Баасанхүү санаа тавих болсон нь олон зүйлээс харагддаг. О.Баасанхүү гишүүнийг хичээлийн шинэ жилийн нээлтэд оролцох үеэр уулзаж, дээрх сэдвээр ярилцаж, хариулт авсан юм. -Та манай аймагт хичээлийн шинэ жилийн нээлтэд оролцож явна. Өмнө нь ч мөн олон удаа ирж байсан. Манай аймагт боловсролын байдал ямар түвшинд байна вэ? Тулгамдсан ямар асуудлууд мэдрэгдэв? -Хаа хаанаа боловсролын асуудал дутагдалтай байгаа. Ялангуяа Орхон аймагт өнөөдөр гурван ээлжээр хичээллэдэг 1 дүгээр сургууль байна. Харамсалтай нь энэ сургууль маань өргөтгөлийн барилгаа эхлүүлж чадахгүй, концессын гэрээгээр гүйцэтгэх болсон. “Наран” цогцолбор сургууль барилга нь, компьютер нь муудсан. Ариун цэврийн ОО-оо арай гэж шийдсэндээ баяртай сууж байна. Би энэ удаа ирэхдээ нэгдүгээр ангийн хүүхдүүддээ бяцхан гарын бэлэг өглөө. УИХ-ын Өргөдлийн байнгын хороог миний бие толгойлдогийн хувьд манай байнгын хороон дээр тогтоолын төсөл баталсан. Тэр шугамаар Боловсрол соёл шинжлэх ухааны яаманд тодорхой шаардлагуудыг хүргүүлье гэж бодож байна. -УИХ-ын Өргөдлийн байнгын хорооны даргын хувьд та Орхон аймагт ойр ойрхон ирж ажиллаж байгаа. Манай аймагт боловсролоос гадна ямар тулгамдсан асуудал байна вэ? -Орхон аймаг бол үйлдвэр дагасан хот. 1994 онд Орхон аймгийн хил хязгаараар төвийг нь Эрдэнэт хот мөн гэсэн УИХ-ын тогтоол баталсан. Харамсалтай нь энэ тогтоолыг баталсан боловч Хот тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуулийг нэг ч удаа хэрэгжүүлээгүй. Хэрвээ тэр хуулийг хэрэгжүүлвэл гурван асуудал хурдан шийдэгдэх юм. Нэгдүгээрт, хот нь өөрийн эдэлбэр газартай байх ёстой. Тэр утгаараа Хангал, Бугат сумаас эдэлбэр газар аваад газар өмчлөх иргэдийнхээ хүсэлтийг шийдэх боломж бий. Үүнийг шийдээгүй. Хоёрдугаарт, Хот тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуулиар хот төсөвтэй байх ёстой. Хот маань өөрийн төсвийг яаж бүрдүүлэх вэ гэхээр үйлдвэр дагасан хот гэдэг утгаараа өнөөдөр улсад рояалти татвараар 17 хувийг өгдөг биш, Оюутолгойтой адил таван хувиа өгөөд, 12 хувиа хотын төсөв буюу Эрдэнэтийн хаалт хөгжлийн сан байгуулаад, тэнд төвлөрүүлэх ёстой. Ингэвэл байнга ярьдаг “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн хувьцаа эзэмшигчид, анхдагч илгээлтийн эздийн асуудлыг шийднэ. Гучин жилийн дараа энэ хот хаягдмал хот болох магадлал өндөр. Иймээс өнөөдөр Хот тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуулиар хотын төсвийг зохицуулах ёстой. Гуравдугаарт нь, Хот тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуулиар хотын Захирагчтай байх ёстой. Захирагчийн сонгуулийг явуулах ёстой. Өнөөдөр та нар мэдэж байгаа, 1.4 тэрбум төгрөгөөр сургууль, цэцэрлэгийн ямар их ажил хийж болох вэ. Гэтэл Жаргалант суманд эко төв бил үү, бүдүүлгээр хэлж, хөндлөнгөөс харахад оршуулгын газар шиг аймшигтай юм хийчихсэн байна. Ийм зүйл хийж болохгүй. Хайран 1,4 тэрбум төгрөг. Иймэрхүү үрэлгэн зүйл хийлгэхгүйн тулд та даргаа сонгочихвол тэр хүнд хяналт тавих юм. Гэтэл өнөөдөр намыг сонгоод, Иргэдийн хурлын төлөөлөгчид нь даргаа сонгосноос болоод сэтгэлгүй дарга энэ мэт хариуцлагагүй зүйл хийгээд байна. Энэ бүгдийг өнөөдөр цогцоор нь шийдэх ёстой. -МАХН-ын анхан шатны байгууллагын ажилтны зөвлөгөөн өнгөрсөн долоо хоногт манай аймагт болж, МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр ирж оролцсон. Өнөөдрийн байдлаар Орхон аймагт МАХН-ын хэчнээн гишүүн, дэмжигч байна вэ. УИХ-ын гишүүн Л.Цог тойрогтоо ямар ажиллаж байгаа талаар гишүүдийн зүгээс санал шүүмжлэл гарсан уу? -МАХН Орхон аймагт ялсан. “Шударга ёс эвсэл” Орхон аймагт ялж, Л.Цог гишүүн сонгогдсон. Гэсэн ч сэтгэлд хүртэл ажиллаж чадахгүй байгаа. Энд хөрөнгө мөнгөний асуудал хүндрэлтэй. МАХН-ыг дэмжиж байгаа хүмүүс нь олигархууд биш, баячууд биш дандаа жирийн иргэд юм. Бизнес хийж байгаа хүмүүс маань энгийн иргэд байдаг. Тэр утгаараа нам мөрийн хөтөлбөрөө хүчтэй хийе гэвэл сонгуульд ялах шаардлагатай. Хэрвээ бид ялж чадвал байнга ярьдаг Тавантолгой, Оюутолгой гээд бүгдийг шийдэх боломж бий болно. Манайх сая анхан шатны байгууллагаа бэхжүүлэх талаар ярьлаа. Ялсан тойрогуудаа илүү усалж, бид тайлангаа тавих хэрэгтэй. Өнөөдөр энд ялсан юм гээд хаяж явж болохгүй. Бид хоёр жилийн хугацаанд юу хийсэн бэ. Улсад, тойрогтоо, аймагт юу хийсэн бэ гэдгийг ярих цаг болсон. Магадгүй сонгосон гишүүн маань сайн ажилласан байж болно. Хэрвээ сайн ажиллаагүй бол гишүүдийнхээ өмнөөс нам уучлалт гуйх ёстой. Яагаад гэхээр манай намын даргыг хэлмэгдүүлээд гурван жил боллоо. Ажил явуулах боломж байхгүй байсан. Намаас хүн ажилд тавихаар халчихдаг, МАХН-ын гишүүн гэвэл хавчдаг. Мөрддөг, мөшгөдөг байдлыг эсэргүүцэж манай нам гарч ирсэн учраас энэ талаар сая хуралдсан хурал дээрээ ярьцгаасан. Орхон аймгийнхандаа хандаж хэлэхэд, сэтгэл дундуур асуудал байвал хувь хүнээс хамааралтай. МАХН-аас Орхон аймгийг хамгийн ихээр анхаарч байгаа. Бид Орхон аймагт өртэй. Яагаад гэвэл биднийг УИХ-ын сонгуульд ялуулсан учраас бид өртэй гэж боддог. Бид өрөө төлөх ёстой. Ийм бодолтой байна. -УИХ-ын сонгууль ойртож байна. Л.Цог гишүүн ямар хэмжээнд ажилласан бэ гэдэгт иргэд дүгнэлтээ гаргасан байх. Таны хувьд манай аймагт сүүлийн үед ойр ойрхон ирж ажиллаж байна. “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн цэнхэр, ягаан тасалбарын талаар асуудал хөндсөн. Ийм болохоор та Орхон аймагт ирэх сонгуульд өрсөлдөх бодол байна уу? -МАХН одоогоор долоохон гишүүнтэй. Энэ долоон гишүүнд гурав, гурван тойрог өгсөн. Тойргуудаа эзэнгүй битгий орхиорой гэсэн үүргийг намаас өгсөн. Миний хувьд Чингэлтэй, Баянзүрх дүүрэг, Орхон аймаг гэсэн гурван тойргийг хариуцаж байна. МАХН-аас сонгогдсон гурван гишүүний ялсан тойргийг “услах” үүргээ гүйцэтгэж явна. Түүнээс хаа нэг газраас сонгогдъё гэсэндээ ажиллаж яваа юм биш. Хаана дэвшихийг нам шийднэ. Нам хаашаа томилно, бид тэнд ажиллана. Манай нам ядаж 20 гишүүнтэй байсан бол бид 76 гишүүнтэй адил ажиллаж болно. Хариуцсан гурван тойрогтоо очоод, иргэдийнхээ санаа бодлыг сонсоод явах байсан. Чингэлтэй дүүрэг, Ховд, Орхон аймагт бид ялсан. Тиймээс ялсан тойрогтоо илүү ажиллах ёстой байсан. Л.Цог гишүүн тойрогтоо ажиллаж байгаа. Би ч мөн адил намаас томилогдсоны дагуу ажиллаж байгаа.